چالش‌های اصلی اکتشاف در کشور؛ از قوانین نامناسب معدنی تا معارضان محلی و کمبود سرمایه گذاری

عضو هیات رئیسه انجمن مس گفت: فعالیت های اکتشاف معدنی در کشور همواره با مسائل و مشکلات زیادی همراه بودهف مشکلاتی که در بسیاری موارد منجر به زمان بر شدن اجرای پروژه ها یا مستهلک شدن معدن کاران شده و آنان را از ادامه راه منصرف کرده است.

«سید احمد مشکانی»‌ در گفت وگو با خبرنگار معدن 24 افزود: در رابطه با اکتشاف معادن و با توجه به این که جزو ۱۰ کشور نخست دنیا در این بخش هستیم، هنوز وضعیت ما نسبت به کشورهای دیگر مناسب نیست و ما خیلی عقب تر هستیم و نیاز به بازنگری در این حیطه داریم.

وی گفت: ما در بخش اکتشاف ذخایر معدنی وضعیت مطلوبی نداریم، در حالی که پتانسیل مواد معدنی در کشور بالا بوده و در حدود ۶۴ ماده معدنی در ایران شناسایی شده است.

مشکانی خاطرنشان کرد: اکنون میزان استخراج مواد معدنی در کشور سالیانه ۴۰۰ میلیون تن است که با توجه به پتانسیل معدنی کشور این میزان می تواند با کشف ذخایر افزایش چشم گیری داشته باشد.

وی بیان داشت: بیشترین میزان استخراج  شامل  مواد معدنی آهک، دلومیت، گچ، خاک‌های صنعتی، شن و ماسه و منابع غیر فلزی است، در حالی که ما برخی مواد معدنی داریم که استراتژیک هستند مثل مس، طلا، مولیبدن، کرومیت، سرب و روی، منگنز، آهن، آنتیموان و..‌‌. که میزان استخراج این مواد باید افزایش یابد و این افزایش در گروی اکتشاف است.

عضو هیات رئیسه اکتشاف خانه معدن ایران تصریح کرد: برای اکتشاف مواد معدنی باید بستر آن آماده باشد و چالش ها برطرف شود.

وی بیان داشت: چالش ها در این بخش روز به روز در حال افزایش است، هر چند مسوولان قول رفع آنها را می دهند اما تاکنون اتفاق خاصی نیفتاده یا به صورت بطئی و کند بوده است.

مشکانی افزود: از زمان اعمال تحریم ها، صادرات بسیاری مواد معدنی دشوار شده و همچنین برخی مواد معدنی که نیازمند واردات آنها هستیم به سختی انجام می شود، بر این اساس نیازمند رفع فوری چالش ها هستیم.

** چالش قوانین معدنی

وی گفت: نخستین چالش در این بخش، قوانین معدنی است، قوانینی که بعضا فی البداهه و بدون انجام کار کارشناسی و بدون در نظر گرفتن مسائل و مشکلات بخش اعلام می شوند، گاهی اوقات نیز مسوولان مفاد صورتجلسه ای را به قوانین معدنی اضافه می کنند!

عضو هیات رئیسه انجمن مس اضافه کرد: تعدد قوانین و جامع الاطراف نبودن برخی از آنها سبب می شود تا شاهد تحلیل رفتن و ضعیف تر شدن بخش معدن یا تخریب معادن باشیم.

وی اظهار داشت: راهکار در این زمینه، بازگشت به قوانین موجود است، اگر نقطه ضعفی در این قوانین است باید برطرف شوند و در غیر این صورت باید به درستی از آنها استفاده شود.

** بوروکراسی اداری

مشکانی، به بوروکراسی اداری به عنوان مشکلی دیگر فراروی اکتشافات بخش معدن اشاره کرد و گفت: هر چند قوانین مناسبی نیز در بخش معدن داریم، اما گاهی اوقات بوروکراسی اداری سبب می شود تا افراد نتوانند به موقع از موارد پیش بینی شده در قانون استفاده کنند، همچنین در برخی دیگر از موارد بوروکراسی ادرای سبب مستهلک شدن افراد می شود.

وی افزود: این در حالی است که دولت الکترونیک روز به روز در حال گسترش است، اما با وجود دیجیتالی شدن روندها، همچنان بوروکراسی ادامه دارد.

عضو هیات رئیسه اکتشاف خانه معدن ایران ادامه داد: به تازگی، شاهد نظری شدن بوروکراسی ها هستیم، به این معنی که اگر مقام یا مسوول مربوطه از فعال معدنی خوشش بیاید، کارش زودتر انجام می شود و در غیر این صورت زمان رفع مشکل مشخص نیست!

وی بیان داشت: ‌این دست موارد سبب شده تا دادن رشوه و زیرمیزی رو به افزایش باشد.

به گفته این کارشناس بخش معدن، امروز دولتمردانی که باید به معدن داران کمک کنند، طوری رفتار می کنند انگار ما خدمه و خادم آنان هستیم، یعنی ما کاری کردیم که پُست ها و صندلی ها آنقدر ارزشمند به نظر برسد که برای انجام شدن کارمان باید التماس کنیم؛ این هم نوعی فساد است که سبب تضعیف بخش معدن می شود.

وی یادآور شد: اکثر معادن با توجه به قرار داشتن در نواحی خارج از شهرها، در مقیاس محلی و منطقه ای می تواند موجب رونق اقتصادی شود و همچنین، معادن مواد خامی تولید می کنند که مورد استفاده سایر بخش ها قرار می گیرد و نباید از اهمیت آنها غافل شد.

** چالش محیط زیست و منابع طبیعی

مشکاتی ادامه داد: امروز در لزوم حفظ و صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست هیچ شکی نیست، اما فراموش نکنیم معدن بخشی است که فعالیت در آن با تخریب آغاز می شود؛ همچنانکه برای ساخت یک منزل مسکونی ابتدا باید تخریب و پی کنی کرد.

وی گفت: در حالی که 85 درصد یک ساختمان و بیش از 75 درصد خودروها از مواد معدنی شکل گرفته، اگر قادر به استخراج این مواد نباشیم باید به واردات متوسل شویم که ارزبری داشته و در شرایط کنونی تحریم ها به دشواری انجام می شود.

مدیر ارشد گروه تخصصی معدنی و بازرگانی زرمش اضافه کرد: این مسائل سبب شده تا شاهد تصویب قوانینی سخت از سوی منابع طبیعی و محیط زیست برای معدن کاران باشیم.

وی یادآور شد: مشکلات یاد شده در حالی است که به عنوان مثال، آلایندگی حاصل از دود خودروها و صنایع دودزا یا ویلاسازی ها، تخریب بیشتری برای محیط زیست و منابع طبیعی به دنبال دارد و باید اینگونه فعالیت ها در صف اول محدودیت ها باشند نه فعالیت های معدن کاری.

** معارضان محلی

عضو هیات رئیسه انجمن مس ادامه داد: در قانون تصریح شده، هر کس که بخواهد جلوی فعالیت های معدن کاری را بگیرد باید از سوی نیروی انتظامی بازداشت شود، اما هیچگاه این قانون به اجرا در نیامده است.

وی گفت: امروز شاهدیم بومی ها و معارضان محلی از فعالیت معادن جلوگیری می کنند، قوه قضائیه هم اعلام می کند قانونی برای جلوگیری از آنان نداریم و به تازگی نیز تعطیلی معادن از سوی قضات باب شده است؛ این مسائل به ضرر فعالیت های معدن کاری در کشور است و تا بخواهیم چنین مسائلی را حل کنیم زمان از دست می رود و معدن کار مستهلک می شود.

** چالش ماشین آلات معدنی

مشکانی با بیان اینکه تحریم ها در سال های گذشته سبب شده تا ماشین آلات معدنی مستهلک شوند، اظهار داشت: در این زمینه باید به توسعه داخلی سازی ماشین آلات در داخل کشور بپردازیم که نیازمند سرمایه و فناوری است و یا دولت باید ماشین آلات یاد شده را وارد کرده و به معدن کاران حقیقی بفروشد.

وی تاکید کرد: در غیر این صورت، هزینه های تعمیر و نگهداری ماشین آلات با قیمت های کنونی ارز بسیار بالاست.

** چالش دانش فنی

عضو هیات رئیسه اکتشاف خانه معدن ایران، دستیابی به دانش فنی و تجربه را چالش بعدی در بخش معدن ایران عنوان کرد و گفت: هرچند دانش فنی از طریق اینترنت یا مطالعات کتابخانه ای قابل اکتساب است، اما نمی توان تجربه را به این طریق کسب کرد؛ در این زمینه نیازمند گسترده تر کردن ارتباطات با خارج از کشور، دانشگاه ها و مراکز تحققاتی هستیم و باید بتوانیم با دعوت از اساتید صاحب نام بین الملی و برگزار یهمایش ها و سمینارها، به کسب تجربه بپردازیم و از دانش روز برخوردار شویم.

وی تاکید کرد:‌ در همین پیوند، ارتقای ارتباط صنعت و دانشگاه از ملزومات است، باید بدانیم که ارائه و نوشتن مقالات به خودی خود فایده ای ندارند و باید به سمت مسائل اجرایی برویم.

به گفته این کارشناس بخش معدن و صنایع معدنی، کمبود کارشناسان خبره یکی دیگر از مشکلات است، امروز کارشناسان بیشتر دفتری شده اند و کمتر کسی به سراغ انجام عملیات صحرایی یا کار در معادن می رود و به همین دلیل با ضعف بزرگ نیروی انسانی در بخش معدن مواجه هستیم که در آینده بدتر نیز خواهد شد.

** چالش سرمایه گذاری

این فعال معدنی، به کمبود سرمایه گذاری های داخلی و خارجی به عنوان چالشی بزرگ بر سر راه توسعه این بخش اشاره کرد و گفت: علاوه بر مشکل تحریم ها، فعالیت معدنی در ایران با ابهامات زیادی برای سرمایه گذاران خارجی همراه است.

وی زمان اجرایی شدن برجام را یاد آور شد که شاهد سیل ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور بودیم و تمایل زیادی به حضور و سرمایه گذاری در بخش معدن کشورمان داشتند، اما به دلیل مبهم بودن برخی از قوانین قادر به برنامه ریزی و تصمیم گیری نبودند.

مشکاتی خاطرنشان کرد: امروز شاهدیم خصولتی ها بیش از بخش خصوصی در حال سرمایه گذاری در این بخش هستند، افرادی که به موازی کاری با فعالان بخش خصوصی کارآفرین پرداخته و به دلیل بهره گیری از رانت، پول بیشتری نیز جذب می کنند.