جذابیت خفته فلز روی در سرمایه پذیری

اهمیت معادن در تولید ارزش افزوده، ایجاد اشتغال، تامین مواد اولیه، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و رونق اقتصادی بر کسی پوشیده نیست و همواره در محافل و همایش‌های داخلی و خارجی بر این موهبت الهی و لزوم بهره‌برداری صحیح، اصولی و علمی از این منابع تاکید گردیده است اما در بین مواد معدنی، برخی مواد به دلیل موارد مصرف متعدد از اولویت بیشتری برخوردار هستند که فلز روی پس از آلومینیوم و مس، مهم‌ترین و پر مصرف‌ترین فلز غیرآهنی می باشد که جزء دسته فلزات سنگین محسوب می شود. از مهم‎ترین و جدیدترین کاربردهای روی می‏توان به استفاده آن در ساخت باتری‏های روی-هوا (Zinc-air batteries) اشاره کرد. پیش بینی می‏‎شود تقاضا برای باتری‏های روی-هوا به دلیل کاربرد در ماشین‏های الکتریکی، قطعات الکترونیک، سیستم‏های کم‏مصرف، سمعک، ساعت و منبع برق برای نرده‏های الکتریکی، در آینده نزدیک فزونی یابد. همچنین با توجه به افزایش کاربرد آلیاژهای فولادی و به خصوص روی در ساخت قطعات موتور هواپیما، پیش بینی می‏شود استفاده از روی در آینده در صنعت هوافضا رشد کند. از دیگر کاربردهای روی استفاده روزافزون در تولید لاستیک ماشین آلات است؛ پیش‏بینی می‏شود با توجه به رشد روزافزون صنعت خودرو، تقاضا برای لاستیک و به تبع آن برای روی افزایش یابد.
شایان ذکر است که با توجه به افزایش تقاضا برای فولاد گالوانیزه در بازارهای نوظهور مثل برزیل، هند و اندونزی بدون شک تقاضا برای فلز روی نیز افزایش خواهد یافت. همچنین با توجه به کاربرد روی در ساخت قطعات الکترونیکی، ماشین‏های الکتریکی و موتورهای هیبریدی ملایم (Mild hybrid engines) که دارای تقاضای فزاینده‏ای در جامعه جهانی می‏باشد بیش از پیش اهمیت و رشد تقاضای فلز روی را نمایان می‏سازد.
در مجموع سه عامل محرک و افزاینده تقاضا در سال‌های پیش رو وجود دارد که بازار روی را مستعد رونق خواهد نمود که شامل؛ 1) افزایش روز افزون استفاده از گالوانیزه داغ غوطه ور (گالوانیزه گرم دیپ) در صنعت خودرو، ساختمان و تاسیسات سازه فلزی برای تولید فولاد با مقاومت بالا و افزایش کیفیت سطوح 2) افزایش فزاینده تقاضا برای ماشین‏های نوظهور الکتریکی که از باتری‏های روی-هوا استفاده می‏کنند و همچنین کاربرد روی در ساخت لاستیک برای این ماشین آلات 3) رشد استفاده‏های پزشکی برای تولید دارو، جلوگیری از افسردگی و روان‏پریشی می‌باشد.
بنابراین بر اساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، شکاف بین عرضه و تقاضای فلز روی تا سال ۲۰۲۵ افزایش می‌یابد و به دلیل کمبود عرضه روی، پیش‌بینی‌های بانک جهانی حکایت از افزایش قیمت این فلز دارد و انتظار می‏رود که حجم بازار مالی برای این محصول تا سال 2025 به 17.3 میلیارد دلار برسد. این شکاف عرضه و تقاضا تلنگری مثبت برای کشوری مانند ایران است که از معادن با عیار مناسب و غنی برخوردار است درحالیکه پایین‌تر از ظرفیت بالقوه خود تولید می‌نماید. در حال حاضر ظرفیت اسمی کل شمش روی در ایران 474 هزار تن است که مقدار واقعی تولید شمش روی در سال 98، 198 هزار تن بوده است. ظرفیت استفاده نشده تولید شمش روی در ایران بیش از نیمی از ظرفیت اسمی معادل 58 درصد است. همچنین ظرفیت اسمی کل تولید کنسانتره روی در کشور ایران 3,887,760 تن می‏باشد که میزان تولید واقعی 928,563 یعنی کمتر از یک چهارم ظرفیت اسمی کل تولید کنسانتره روی می‏باشد.
از طرفی متوسط سرانه مصرف روی در ایران 0.67 کیلوگرم بوده درحالیکه میزان متوسط سرانه مصرف روی در جهان 1.84 کیلوگرم است و کره جنوبی با متوسط سرانه 13.99 کیلوگرم، بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است؛ لذا در صورت بکارگیری ظرفیت‌های فعلی تولید، مازاد مصرف قابل توجهی برای صادرات این ماده معدنی به وجود خواهد آمد و از آنجاکه تقاضا برای فلز روی در قاره آسیا و به‏خصوص کشورهای چین، هند، ژاپن و کره‏جنوبی به دلیل رشد تولید ماشین‏های الکتریکی، صنعتی سازی، ساخت وساز و افزایش فعالیت‏های ساختمانی رو به افزایش است و در قاره آسیا بیشترین مصرف کننده روی در جهان شناخته شده است، لذا تهدیدی از بابت یافتن بازار و مشکلات تجاری که اغلب با کشورهای اروپایی و آمریکایی وجود دارد، متوجه بازار روی ایران نخواهد شد که این امر جذابیت سرمایه‌گذاری در این حوزه را به شدت تقویت می‌نماید.
در حال حاضر جمع کل ذخایر روی محتوی جهان 250.1 میلیون تن می‏باشد که سهم کشور ایران 12.4 میلیون تن معادل 5 درصد کل ذخایر روی محتوی جهان می‏باشد. همچنین لازم به ذکر است که کل استخراج روی جهان 12.46 میلیون تن در سال است که ایران با استخراج 0.33 میلیون تن در سال، 2.62 درصد از کل استخراج روی را انجام می‏دهند. همچنین میزان تولید کل تولید شمش روی در جهان 13.2 میلیون تن است و ایران با تولید 198 هزارتن شمش روی سهمی معادل 2 درصد کل تولید جهان را دارا می‏باشد.
ایران با داشتن 5 درصد از ذخایر جهانی، حدود 1.6 درصد از فلز محتوی روی جهان را تولید می‏کند، این در حالی است که این نسبت در جهان 5.6 درصد است.
بنابراین پرواضح است که این صنعت جذاب، در ایران خفته است و علاوه بر آنکه می‌توان با بکارگیری ظرفیت‌های فعلی، جرقه‌ای عظیم در این صنعت زد، می‌توان تولید و اشتغال داخلی را نیز رونق بخشید.
از جمله اقدامات مثبتی که در این مسیر صورت پذیرفته است، فعال سازی معدن سرب و روی مهدی آباد به عنوان دومین ذخیره بزرگ روی جهان بود. این معدن که با وجود گذشت بیش از چند دهه که در آن کار اجرایی صورت نپذیرفته بود، در نهایت با واگذاری آن به کنسرسیومی متشکل از شرکت های بزرگ معدنی بخش خصوصی منجمله شرکت راه‌سازی و معدنی مبین، شروع به فعالیت نمود. مدیریت و توانمندی بخش خصوصی باعث شد تا در پروژه عظیم مهدی‌آباد، بیش از 75 میلیون تن باطله‌برداری و استخراج انجام شود. درنهایت طرح مهدی آباد، زمینه اشتغال 1000 نفر در معدن و کارخانه را در سال‌های آتی فراهم می‌آورد.

معدن سرب و روی مهدی آباد

در راستای تجهیز و آماده سازی معدن، ارزیابی مجدد ذخیره ماده معدنی و بروز رسانی مدل بلوکی معدن، طراحی معدن، انجام عملیات آماده‌سازی و باطله برداری معدن به میزان تقریبی 29,762,000 مترمکعب بصورت تجمعی، مطالعات ژئوتکنیک پایداری شیب پله‌های معدن، اصلاح طرح معدن صورت گرفته و جهت احداث کارخانجات فرآوری خاک سولفیدی نیز، ساخت تجهیزات مدار خردایش (سیکلون و پمپ‌ها)، ساخت سلول‌های فلوتاسیون، خاکبرداری محل فونداسیون Ball Mill، خاکبرداری و بتن‌ریزی مگر فونداسیون سلول‌های فلوتاسیون و مطالعات تکمیلی ژئوتکنیک در کنار انعقاد قراردادهای عملیات اجرایی سیویل و سازه‌های بتنی و فلزی، ساخت و نصب مخازن فلوتاسیون و آبگیری، تأمین مدار آسیای ثانویه و …. در حال انجام است.
به منظور بهره‌برداری سریع‌تر و کارآمد از این معدن نیز، هم اکنون اقدامات زیربنایی به صورت جدی در حال پیگیری و پیشرفت بوده و به طوریکه از 100 کیلومتر خط انتقال آب این مجتمع از یزد، تاکنون عملیات لوله‌گذاری 92 کیلومتر آن انجام شده است و در حال حاضر اجرای مخازن ابتدا و انتهای خط انتقال آب در دستور کار قرار دارد. همچنین انجام بیش از 90 کیلومتر عملیات جاده سازی، حدود 89 کیلومتر حفاری کانال و حدود 80 کیلومتر لوله‌گذاری مسیر خط انتقال پساب و تحویل 16 عدد پمپ مستغرق و لجن‌کش مربوط به ایستگاه‌های پمپاژ به سایت، از جمله دیگر اقدامات زیرساختی سرمایه‌گذاران این معدن بوده است.

عملیات اجرایی آماده‌سازی واحد انبار دانه درشت (Stockpile)

کانسنگ معدن مهدی آباد شامل دو زون سولفیدی و اکسیدی است با انجام مطالعات تکمیلی و ارزیابی مجدد ذخیره سرب و روی مهدی آباد مطابق با استاندارد JORC 2012 و با همکاری شرکت معتبر و بین‌المللی H&SC، ذخیره زمین‌شناسی 388 میلیون تن با متوسط عیار روی 4 درصد و سرب 1.6 درصد با عیار 2 درصد اعلام شده است. ذخیره قابل استخراج اکسید و سولفید 161 میلیون تن متوسط عیار فلز روی 4.5 درصد می‌باشد که از این مقدار 69 میلیون تن ماده معدنی سولفیدی با متوسط عیار فلز روی 5.5 درصد (عیار حد 3.2 درصد) می‌باشد و 92 میلیون تن ماده معدنی اکسیدی با متوسط عیار فلز روی 3.7 درصد (عیار حد 1.8 درصد)می‌باشد.
بر اساس پیش‌بینی‌های انجام گرفته توسط ILZSG، طرح معدن مهدی‌آباد ایران یکی از بزرگترین پروژه تولید کنسانتره روی در 10 سال آینده خواهد بود. بنابراین می‌توان با تمرکز بر ظرفیت‌های فعلی و نه حتی کشف ظرفیت‌های جدید، تحولی عظیم در این حوزه به وجود آورد و اقتصاد کشور را از منافع آن منتفع ساخت.

در پایان با توجه به پتانسیل بالای ایران در سایر ذخایر معدنی، می‌توان ادعا کرد که معادن یکی از کلیدهای اصلی برای دست‌یابی به آینده امید بخش برای کشور می‌باشند و در کنار انتظاراتی که همراه از دولت می‌رود مانند توسعه زیرساخت‌ها، بهبود فضای کسب و کار، برقراری ثبات قیمت‌ها و …، از بخش خصوصی فعال در حوزه معدن نیز این توقع می‌رود تا با مطالعه بازار و تمرکز بر ظرفیت‌های موجود، سرمایه‌گذاری‌های هدفمندی انجام دهند که علاوه بر تامین منافع سهامداران و عامه مردم، جایگاه کشور در آن حوزه نیز در سطح بین‌الملل تبیین و ترقی یابد.