الگوی موفق اکتشاف سنگ آهن

سجاد غرقی
مدیرعامل گروه معدنی متما و نائب رئیس کمیسیون معادن اتاق ایران

سال 1399 برای ما در گروه معدنی متما، سالی موفق و یک نقطه عطف در این مجموعه محسوب می‌شود، چه آنکه عملیات اکتشاف که یک مرحله در بین سال 1385 تا 92 و بار دیگر از سال 1398 انجام شده بود به ثمر نشست و تخمین نسبتا دقیقی از ذخائر معدن سنگ‌آهن مروارید به دست آمد. به نحوی که اکنون میزان برآورد ذخیره از 220 هزار تن سال 85، به بیش از 22 میلیون تن رسیده است و با اکتشافات انجام شده میزان ذخیره صد برابر شده است.

تلاش اخیر ما در انجام عملیات اکتشاف در معدن سنگ‌آهن مروارید، بامدیریت سرکار خانم مهندس حاجیئی که بیش از 10 سال است در حوزه اکتشاف در این مجموعه مشغول به سرانجام رسید و می‌تواند تجربه خوبی برای سایر شرکت‌های ایرانی باشد. در این مرحله با هدف شناسایی روند رگه‌های آهن در عمق، با استفاده از دیتاهای مگنتومتری، مدل سه بعدی مگنتیت تا عمق حدود 300 متری زمین ساخته شد که به دلیل تیپ رگه‌ای و به خصوص نزدیک بودن رگه‌ها به همدیگر، در برخی موارد دو یا سه رگه نزدیک به هم به شکل یک توده نشان داده شد. با این حال عمق گسترش رگه‌ها را به خوبی تشخیص دادیم که در این مرحله از اکتشاف بسیار کمک کننده بود. به همین دلیل با روش آنومالی‌های مگنتومتری به صورت ترکیب با روش هندسی محل گمانه‌ها مشخص شد و اکتشاف مگنتیت بسیار امیدبخش بود. در این مرحله به ازای هر 100 متر حفاری، 200 هزار تنمگنتیت کشف شد و حفاری‌های تکمیلی برای مشخص‌سازی پراکندگی عیاری در دستور کار قرار گرفت.

مرحله بعدی اکتشافات در سال 99 با هدف افزایش دقت و شناسایی دقیق‌ترشکل رگه‌ها، پراکندگی عیاری و کشف ذخائر جدید انجام گرفت. در این مرحله به ازای هر 100 متر حفاری، علاوه بر شناسایی فواصل گمانه‌هایمرحله قبل، حدود 100 هزار تن ماده معدنی جدید کشف شد. نکته دیگر این که نتایج اکتشافات نشان می‌دهد که ساختار ذخیره به صورت IOC بوده و در کنار ذخائر سنگ‌آهن، ذخائر مس نیز در عمق وجود دارد و با توجه به وضعیت معدن، این احتمال وجود دارد که در دهه آینده فعالیت، احتمال زیرزمینی شدن ذخیره هم هست.

تجربه ما به خوبی نشان داد روش ژئوفیزیک مورد استفاده (مگنتومتری) بسیار کم هزینه و کارامد بوده، به ویژه آن که میزان حفاری مورد نیاز به دلیل کم بودن تغییرات عیاری سنگ‌آهن نسبت به دیگر فلزات، پایین است. بیشترین هزینه انجام گرفته، مغزه‌گیری بوده که 86 درصد کل هزینه‌ها را شامل شده و هزینه‌های مهندسی و آنالیز و ژئوفیزیک در مجموع 14 درصد هزینه را در بر گرفته است. به همین دلیل به نظر می‌رسد برای کاهش هزینه‌های اکتشافی بهتر است بیشترین بررسی و هزینه ممکن پیش از انجام حفاری‌ها صورت بگیرد تا بیشترین نتیجه را در پی داشته باشد. نکته آخر در خصوص تجربه اکتشافات در معدن مروارید این که با به روزسازی کلیه هزینه‌های انجام شده، اکتشاف قطعی هر تن مگنتیت مدل شده کمتر از هزار تومان هزینه در برداشته است.

نکته بسیار مهم دیگر این که در مجموعه گروه معدنی متما، در تلاش برای تشکیل خانواده‌ای بزرگ، متشکل از معدن، جامعه و طبیعت هستیم. از این رو بهینه‌ترین راهکار برای فعالیت معدن و سرمایه‌گذاری در منطقه را، راهکاریمی‌دانیم که همه ذی‌نفعان از جمله سهامداران، پرسنل شرکت، مردم روستای مروارید، مشتریان و نهادهای دولتی، از این سرمایه ملی منتفع گردند. از این رو مسوولیت‌پذیری در قبال جنبه‌های زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی فعالیت اقتصادی را وظیفه خود می‌دانیم. همچنین در این راه، آموزش و توانمندسازی اهالی روستای مروارید به عنوان یکی از ارکان برنامه‌های بخش مسوولیت اجتماعی گروه معدنی متما به طور مستمر در حال انجام است.

از این فرصت همچنین استفاده کرده و گزارشی در خصوص فعالیت کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران، به ویژه حضور خود در کارگروه ذیل شورای عالی معادن خدمت همکاران و معدن‌کاران محترم ارائه می‌کنم.

کارگروه شورای عالی معادن نقش مهمی در تصمیم گیری عادلانه در خصوص پرونده‌های معدنکاران کشور دارد و نظرات تخصصی ایننهاد، زمینه ‌ساز تصمیمات خرد و کلان در شورای عالی معادن است. از این رو تلاش کردیم ساختار کارامدی در کمیسیون معادن اتاق ایران‌جهت بررسی دقیق و صحیح پرونده‌ها راه‌اندازی کنیم. در این راه بیش از 300 پرونده با بیش از 6 هزار صفحه سند و مدرک به طور دقیق مطالعه شده است. بررسی این تعداد پرونده بیش از 1000 نفر ساعت زمان برده و کارشناسان حقوقی، فنی و اقتصادی نظرات خود را در این خصوص ارائه کرده‌اند. همچنینجهت تکمیل پرونده‌ها، به صورت مستقل با صاحبان پرونده‌ها، به ویژه در موارد سلب صلاحیت تماس برقرار شد تا کوچک‌ترین مساله و نکته تاثیرگذاری  از قلم نیفتد. در نهایتتمام تلاش ما این بوده که ضمن رعایت قانون، بیشترین همکاری را با بخش‌خصوصی و معدن‌داران کشور داشته باشیم  تا نسبت به فعال‌سازی و توسعه معادن اقدام کنند.

همچنین ما در کمیسیون معادن، با مدیریت و ابتکار آقای دکتر شکوری ریاست کمیسیون، تلاش کرده‌ایم ایده «انقلاب معدنی» را به عنوان راهکارتوسعه پرسرعت و راهگشای بخش معدن مطرح سازیم. در این خصوص، ایران کشوری معدنی به شمار آمده و هر نقطه‌ای از این سرزمین زرخیز،سرشار از مواد معدنی است. با این حال پس از کسر عرصه‌هایسکونت‌گاهی، نظامی، کشاورزی و صنعتی کشور تنها 5 درصد این خاک پهناور در قالب پروانه اکتشاف، گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری در دسترس فعالان معدنی قرار دارد. در این 5 درصد نیز اکتشافات به صورت کاملا سطحی انجام شده و در حالی که اکنون مواد معدنی در دنیا از عمق بیش از 1000 متری استخراج میشود، متوسط حفاری در معادن کشور تنها 50 متر است. هدف‌گذاری افق 1404 در بخش معادن و صنایع‌ معدنی نیز براساس همین اکتشافات سطحی در 5 درصد مساحت کشور انجام گرفته است و قاعدتا با پتانسیل های بسیار گسترده و چشمگیری کشور، فاصله‌ای باورنکردنی دارد.

عمده مابقی 95 درصد مساحت کشور در اختیار حبس سازمان سازمانجنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان انرژی اتمی است. اکنون مسوولانکشور به همان مساحت 5 درصدی اکتفا کرده و تمام برنامه‌های مرتبط با افق چشم‌انداز 1404 براساس آن برنامه‌ریزی شده است. این در حالی است که ظرفیتی بسیار عظیم مغفول مانده و شاید برای همیشه ارزش آن از بین برود. چرا که پیشبینی ‌ها از روندهای تکنولوژیک و اقتصادینشان میدهد برخی ماده‌های معدنی در آینده با کاهش جدی در تقاضا مواجه شده و در صورتی که امروز استخراج و صادر نشوند، به زودی ارزش اقتصادی و بازار خود را از دست خواهند داد. برای نمونه با توجه به ذخایر شناسایی‌شده و همچنین میزان تولید فعلی  سنگ‌های ساختمانی در کشور (که 93 درصد آن به مصرف داخل رسیده و 7 درصد آن صادر میشود)، ایران تا 300 سال آینده دارای ذخیره سنگ خواهد بود. این در حالی است که به دلیل گسترش استفاده از مواد جایگزین از جمله شیشه، کامپوزیت، کاشی، سرامیک و سنگ‌های مصنوعی در نمایساختمان‌ها، این سنگ‌ها طی چند دهه آینده ارزش خود را از دست میدهند. از همین روست که کشور ایتالیا به عنوان مهد ساخت تجهیزات و ماشین آلات فرآوری و تولید سنگ‌های ساختمانی کار شده، سالانه 22 درصد و کشور ترکیه 75 درصد از سنگ‌های استخراجی خود را به صورت خام صادر میکنند. ترکیه در همین همسایگی ما، از قِبَل صادرات سنگ‌های ساختمانی، بیش از 5 میلیارد دلار از بازار 24 میلیارد دلاری این حوزه (20 درصد) را ازآن خود کرده و این در حالی است که ایران با وجود ذخایر غنی و ارزشمند، تنها سالانه 350 میلیون دلار (سهم 1.4 درصدی) درآمد صادراتی دارد.

امیدوارم سال 1400، آغازی برای توسعه روزافزون بخش معدن به عنوان گزینه اصلی و بسیار مهم جانشینی نفت در اقتصاد کشور، با حضور قدرتمند بخش‌خصوصی واقعی باشیم.

سال 1399 برای ما در گروه معدنی متما، سالی موفق و یک نقطه عطف در این مجموعه محسوب می‌شود، چه آنکه عملیات اکتشاف که یک مرحله در بین سال 1385 تا 92 و بار دیگر از سال 1398 انجام شده بود به ثمر نشست و تخمین نسبتا دقیقی از ذخائر معدن سنگ‌آهن مروارید به دست آمد. به نحوی که اکنون میزان برآورد ذخیره از 220 هزار تن سال 85، به بیش از 22 میلیون تن رسیده است و با اکتشافات انجام شده میزان ذخیره صد برابر شده است.

تلاش اخیر ما در انجام عملیات اکتشاف در معدن سنگ‌آهن مروارید، بامدیریت سرکار خانم مهندس حاجی‌ئی که بیش از 10 سال است در حوزه اکتشاف در این مجموعه مشغول به سرانجام رسید و می‌تواند تجربه خوبی برای سایر شرکت‌های ایرانی باشد. در این مرحله با هدف شناسایی روند رگه‌های آهن در عمق، با استفاده از دیتاهای مگنتومتری، مدل سه بعدی مگنتیت تا عمق حدود 300 متری زمین ساخته شد که به دلیل تیپ رگه‌ای و به خصوص نزدیک بودن رگه‌ها به همدیگر، در برخی موارد دو یا سه رگه نزدیک به هم به شکل یک توده نشان داده شد. با این حال عمق گسترش رگه‌ها را به خوبی تشخیص دادیم که در این مرحله از اکتشاف بسیار کمک کننده بود. به همین دلیل با روش آنومالی‌های مگنتومتری به صورت ترکیب با روش هندسی محل گمانه‌ها مشخص شد و اکتشاف مگنتیت بسیار امیدبخش بود. در این مرحله به ازای هر 100 متر حفاری، 200 هزار تنمگنتیت کشف شد و حفاری‌های تکمیلی برای مشخص‌سازی پراکندگی عیاری در دستور کار قرار گرفت.

مرحله بعدی اکتشافات در سال 99 با هدف افزایش دقت و شناسایی دقیق‌ترشکل رگه‌ها، پراکندگی عیاری و کشف ذخائر جدید انجام گرفت. در این مرحله به ازای هر 100 متر حفاری، علاوه بر شناسایی فواصل گمانه‌هایمرحله قبل، حدود 100 هزار تن ماده معدنی جدید کشف شد. نکته دیگر این که نتایج اکتشافات نشان می‌دهد که ساختار ذخیره به صورت IOC بوده و در کنار ذخائر سنگ‌آهن، ذخائر مس نیز در عمق وجود دارد و با توجه به وضعیت معدن، این احتمال وجود دارد که در دهه آینده فعالیت، احتمال زیرزمینی شدن ذخیره هم هست.

تجربه ما به خوبی نشان داد روش ژئوفیزیک مورد استفاده (مگنتومتری) بسیار کم هزینه و کارامد بوده، به ویژه آن که میزان حفاری مورد نیاز به دلیل کم بودن تغییرات عیاری سنگ‌آهن نسبت به دیگر فلزات، پایین است. بیشترین هزینه انجام گرفته، مغزه‌گیری بوده که 86 درصد کل هزینه‌ها را شامل شده و هزینه‌های مهندسی و آنالیز و ژئوفیزیک در مجموع 14 درصد هزینه را در بر گرفته است. به همین دلیل به نظر می‌رسد برای کاهش هزینه‌های اکتشافی بهتر است بیشترین بررسی و هزینه ممکن پیش از انجام حفاری‌ها صورت بگیرد تا بیشترین نتیجه را در پی داشته باشد. نکته آخر در خصوص تجربه اکتشافات در معدن مروارید این که با به روزسازی کلیه هزینه‌های انجام شده، اکتشاف قطعی هر تن مگنتیت مدل شده کمتر از هزار تومان هزینه در برداشته است.

نکته بسیار مهم دیگر این که در مجموعه گروه معدنی متما، در تلاش برای تشکیل خانواده‌ای بزرگ، متشکل از معدن، جامعه و طبیعت هستیم. از این رو بهینه‌ترین راهکار برای فعالیت معدن و سرمایه‌گذاری در منطقه را، راهکاریمی‌دانیم که همه ذی‌نفعان از جمله سهامداران، پرسنل شرکت، مردم روستای مروارید، مشتریان و نهادهای دولتی، از این سرمایه ملی منتفع گردند. از این رو مسوولیت‌پذیری در قبال جنبه‌های زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی فعالیت اقتصادی را وظیفه خود می‌دانیم. همچنین در این راه، آموزش و توانمندسازی اهالی روستای مروارید به عنوان یکی از ارکان برنامه‌های بخش مسوولیت اجتماعی گروه معدنی متما به طور مستمر در حال انجام است.

از این فرصت همچنین استفاده کرده و گزارشی در خصوص فعالیت کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران، به ویژه حضور خود در کارگروه ذیل شورای عالی معادن خدمت همکاران و معدن‌کاران محترم ارائه می‌کنم.

کارگروه شورای عالی معادن نقش مهمی در تصمیم گیری عادلانه در خصوص پرونده‌های معدنکاران کشور دارد و نظرات تخصصی این نهاد، زمینهساز تصمیمات خرد و کلان در شورای عالی معادن است. از این رو تلاش کردیم ساختار کارامدی در کمیسیون معادن اتاق ایران جهت بررسی دقیق و صحیح پرونده‌ها راه‌اندازی کنیم. در این راه بیش از 300 پرونده با بیشاز 6 هزار صفحه سند و مدرک به طور دقیق مطالعه شده است. بررسی این تعداد پرونده بیش از 1000 نفر ساعت زمان برده و کارشناسان حقوقی، فنی و اقتصادی نظرات خود را در این خصوص ارایه کرده‌اند. همچنین جهت تکمیل پرونده‌ها، به صورت مستقل با صاحبان پرونده‌ها، به ویژه در موارد سلب صلاحیت تماس برقرار شد تا کوچک‌ترین مساله و نکته تاثیرگذاری از قلم نیفتد. در نهایت تمام تلاش ما این بوده که ضمن رعایت قانون، بیشترین همکاری را با بخش‌خصوصی و معدن‌داران کشور داشته باشیم تا نسبت به فعال‌سازی و توسعه معادن اقدام کنند.

همچنین ما در کمیسیون معادن، با مدیریت و ابتکار آقای دکتر شکوری ریاست کمیسیون، تلاش کرده‌ایم ایده «انقلاب معدنی» را به عنوان راهکارتوسعه پرسرعت و راهگشای بخش معدن مطرح سازیم. در این خصوص، ایران کشوری معدنی به شمار آمده و هر نقطه‌ای از این سرزمین زرخیز ،سرشار از مواد معدنی است. با این حال پس از کسر عرصه‌هایسکونت‌گاهی، نظامی، کشاورزی و صنعتی کشور تنها 5 درصد این خاک پهناور در قالب پروانه اکتشاف، گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری در دسترس فعالان معدنی قرار دارد. در این 5 درصد نیز اکتشافات به صورت کاملا سطحی انجام شده و در حالی که اکنون مواد معدنی در دنیا از عمق بیش از 1000 متری استخراج میشود، متوسط حفاری در معادن کشور تنها 50 متر است. هدف‌گذاری افق 1404 در بخش معادن و صنایع معدنی نیز براساس همین اکتشافات سطحی در 5 درصد مساحت کشور انجام گرفته است و قاعدتا با پتانسیل های بسیار گسترده و چشم‌گیری کشور، فاصله‌ای باورنکردنیدارد.

عمده مابقی95 درصد مساحت کشور در اختیار حبس سازمان سازمانجنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان انرژی اتمی است. اکنون مسوولانکشور به همان مساحت 5 درصدی اکتفا کرده و تمام برنامه‌های مرتبط با افق چشم‌انداز 1404 براساس آن برنامه‌ریزی شده است. این در حالی است که ظرفیتی بسیاری عظیمی مغفول مانده و شاید برای همیشه ارزش آن از بین برود. چرا که پیشبینی ها از روندهای تکنولوژیک و اقتصادینشان میدهد برخی ماده‌های معدنی در آینده با کاهش جدی در تقاضا مواجه شده و در صورتی که امروز استخراج و صادر نشوند، به زودی ارزش اقتصادی و بازار خود را از دست خواهند داد. برای نمونه با توجه به ذخایر شناسایی‌شده و همچنین میزان تولید فعلی سنگ‌های ساختمانی در کشور (که 93 درصد آن به مصرف داخل رسیده و 7 درصد آن صادر میشود)، ایران تا 300 سال آینده دارای ذخیره سنگ خواهد بود. این در حالی است که به دلیل گسترش استفاده از مواد جایگزین از جمله شیشه، کامپوزیت، کاشی، سرامیک و سنگ‌های مصنوعی در نمایساختمان‌ها، این سنگ‌ها طی چند دهه آینده ارزش خود را از دست میدهند. از همین روست که کشور ایتالیا به عنوان مهد ساخت تجهیزات وماشین آلات فرآوری و تولید سنگ‌های ساختمانی کار شده، سالانه 22 درصد و کشور ترکیه 75 درصد از سنگ‌های استخراجی خود را به صورت خام صادر می‌کنند. ترکیه در همین همسایگی ما، از قِبَل صادرات سنگ‌های ساختمانی، بیش از 5 میلیارد  دلار از بازار 24 میلیارد دلاری اینحوزه (20 درصد) را ازآن خود کرده و این در حالی است که ایران با وجود ذخایر غنی و ارزشمند، تنها سالانه 350 میلیون دلار (سهم 1.4 درصدی) درآمد صادراتی دارد.

امیدوارم سال 1400، آغازی برای توسعه روزافزون بخش معدن به عنوان گزینه اصلی و بسیار مهم جانشینی نفت در اقتصاد کشور، با حضور قدرتمند بخش‌خصوصی واقعی باشیم.