تولید سالیانه 55 میلیون تُن فولاد بلند پروازانه است/ با فرض تولید 55 میلیون تُن، باید 30 میلیون تُن فولاد صادر کنیم

معدن 24-فولاد به عنوان یک فلز اساسی، بیش از سایر فلزات اساسی ارزش افزوده و سود دارد و بر این مبنا جایگاه آن از نظر سودآوری، بهتر از فلزاتی همچون مس و سرب و روی است.

از سوی دیگر، ایران در نظر دارد در افق چشم انداز 20 ساله یعنی در سال 1404 شمسی به تولید 55 میلیون تُن فولاد د دست یابد در حالی که فعلا تولید سالیانه ایران به 27 میلیون تُن رسیده است.

در گفت و گویی که با مهندس اسدالله فرشاد، از فعالان و چهره های شناخته شده صنعت فولاد، داشتیم چالش های دستیابی به چنین هدفی و آثار نامگذاری روز صنعت و معدن، مورد کند و کاو قرار گرفت که متن آن در ادامه می آید.

*****

*جنابعالی که از سال 1357 به بعد فعالیت های کاری و حرفه ای خود را شروع کرده اید، چطور شده که عمدتاً بر حوزه فولاد تمرکز دارید و یکی از چهره های شناخته شده این حوزه هستید؟

-من فکر می کنم اگر هر کدام از عزیزانی که در بخش صنعت و معدن کار می کنند مسیر خاصی را طی کنند و آن را به صورت گام به گام و با اعتقاد و غیرت بپیمایند و در یک حوزه بمانند، به طور طبیعی عمیق می شوند.

در دنیا هم اساساً متخصصان، خیلی تغییر صنعت نمی دهند. بعضی مدیران هستند که مثلا در مدت دو دهه تجربه کاری، در شش صنعت مختلف فعالیت کرده باشند. تغییر مسیر دادن و تغییر صنعت دادن، در همه جای دنیا رخ نمی دهد.

وقتی یک فرد در یک صنعت خاص می ماند به دلیل انجام کار حرفه ای، هم در آن حوزه عمیق می شوند، هم حواشی کار را بهتر می فهمند، هم این که به یک تفکر استراتژیک می رسند و هم این که با یک علاقه مندی ویژه به حیات کاری خودشان ادامه می دهند.

*اگر به تجربه کاری خودتان هم بپردازیم، تاسیس شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان از سال 1386 شروع شده و راه اندازی شرکت در سال 1389 بوده و در سال 1390 به بهره برداری رسیده است.

این کارخانه از ابتدا قرار بوده کمتر از یک میلیون تُن ظرفیت تولید داشته باشد. از طرفی، استان یزد، دومین قطب معدنی در ایران است. به چه دلیل این کارخانه در استان یزد و شهرستان اردکان، تاسیس شد؟

-در آن زمان طرح جامع فولاد، با هدف 55 میلیون تُن تولید فولاد تدوین شده بود. برای استان یزد، دو طرح مطرح بود که یکی از آنها یزد 1 بود و دیگری یزد 2 بود. در طرح یزد 1، قرار بود در کنار کارخانه فولاد آلیاژی ایران احداث شود.

آقای مهندس هراتی در آن زمان مسئولیت ایمیدرو را داشتند. در آن دوره و حتی در دوره قبل از آن که آقای موذن زاده بودند، ما در این زمینه کار می کردیم که اگر استان یزد، بخواهد به خاطر منابع غنی و سرشار، قطب سوم بعد از کرمان و سنگان باشد، در کجای آن امکان توسعه وجود دارد.

اما آن دو طرح را در سال های 1384 و 1385 ما مطرح کردیم. در طرح جامع فولاد، ترجیح بر این بود که واحد آهن اسفنجی در کنار واحد گندُله سازی باشد. به دلیل این که ما برای تولید یک تُن آهن اسفنجی، نیاز به یک و نیم تُن گندُله داریم. در این زمینه، موضوع حمل و نقل و هزینه های آن مطرح بود.

ما برای تحقق تولید 55 میلیون تُن فولاد که به حدود 72 میلیون تُن آهن اسفنجی و حدود 100 میلیون تُن گندله و 160 میلیون تسن کنسانتره آهن نیاز دارد، شبکه حمل و نقل کشور پاسخگوی این حجم از تولید و جا به جایی ها نیست.

بر این اساس در جانمایی شرکت، اردکان را ترجیح دادیم. طرح یزد 1، از شرکت فولاد آلیاژی منفک شد و به اردکان رفت و اسم آن فولاد غدیر شد ولی یزد 2، شرکت فولاد ارفع شد. بعداً طرح های 8 گانه، از این 2 طرح الگو برداری شدند.

*این شرکت فولاد غدیر قرار بوده 800 هزار تُن ظرفیت تولید سالانه داشته باشد.  آیا در همان زمان، امکان این که این کارخانه ظرفیت تولید بیش تری داشته باشد وجود نداشت؟

-تا قبل از این که ما تصمیم بگیریم ظرفیت تولید یک واحد و مدول فولادی در حد 600 هزار تُن در سال بود. اولین کارخانه ای که از واحدهای 800 هزار تنُی استفاده کرد، شرکت فولاد مبارکه بود یعنی 5 واحد 600 هزار تُنی داشت و واحد ششم 800 هزار تُنی بود.

همچنین واحد زمرم شرکت فولاد خوزستان، همان مدل با ظرفیت 600 هزار تُن بود که توسعه یافته بود. بنابراین مدل ها و الگوهای آهن اسفنجی، در حد 800 هزار تُن در سال بود.

شرکت فولاد  غدیر، بیش از یک سال زودتر از شرکت فولاد ارفع به بهره برداری رسید. شرکت غدیر، اولین واحد بعد از فولاد مبارکه بود که چنین واحدی را تاسیس کرد.

*تولید شرکت فولاد غدیر ایرانیان در چه سالی توانست به ظرفیت اسمی 800 هزار تُن برسد؟

-در همان سال اول. در دی ماه 1389 به مدت سه ماه طور آزمایشی راه اندازی شد و بعد از تا به امروز در حد ظرفیت اسمی کار کرده است.

*علاوه بر واحد 800 هزار تُنی غدیر ایرانیان در اردکان یزد، پروژه های توسعه ای متعددی هم مثل پروژه آهن و فولاد  قشم را پیگیری کرده اید. این کارهای توسعه ای چه وضعیتی دارند؟

-ما امروز اولین واحدی هستیم که برنامه افزایش ظرفیت از 800 هزار تُن به یک میلیون و 200 هزار تُن فولاد را عملیاتی می کنیم و در اواسط تیر ماه 1399 فعالیت های آن شروع می شود و تغییراتی در این واحد 800 هزار تُنی داده می شود تا ظرفیت به یک میلیون و 200 هزار تُن تبدیل شود.

بعداً به دلیل موفقیت در راه اندازی واحد 800 هزار تُنی آهن اسفنجی، احداث واحدهای با ظرفیت یک و نیم میلیون تُنی مطرح شد. طرح صبای ذوب آهن مطرح شد که بعداً به شرکت فولاد  مبارکه داده شد و عنوان مگا مدول شهید خرازی گرفت.

در توسعه شرکت گل گهر، با سهامداری شرکت فولاد غدیر، شرکت گل گهر، سرمایه گذاری معادن و فلزات و چادرملو و همچنین شرکت سرمایه گذاری امید، به صورت مشترک برای احداث دو واحد فولادی اقدام کردیم.

اولین واحد با ظرفیت یک میلیون و 700 هزار تُن آهن اسفنجی به اسم مگا مدول گوهر بود و واحد دوم، سوپر مگا مدول بود ظرفیت یک میلیون و 850 هزار تُن داشت که با تزریق اکسیژن ظرفیت از 1.5 میلیون تُن به 2 میلیون تُن رسید.

بعد از این طرح ها، سراغ طرح های دیگر رفتیم. برنامه چشم انداز توسعه منطقه گل گهر سیرجان با عنوان برنامه 10 ساله از سال 1388 تا 1398 مطرح شد. توسعه های گل گهر، هم در زمینه کنسانتره، هم در زمینه آهن اسفنجی و هم تولید فولاد شروع شد و برای مثال، ظرفیت کنسانتره تا 16 میلیون تُن برنامه ریزی شد.

*طرح فولاد قشم چگونه شروع شد؟

-در گام سوم، سهامداران طرح جزیره قشم انتخاب شدند. مطالعات شرکت های خارجی در قشم انجام شده بود و زمینه های توسعه آهن اسفنجی را در قشم معرفی کرده بودند. در قشم، منابع گازی فراوانی داریم و زمینه توسعه در قشم فراهم بود ولی به دلایل زیست محیطی و موضوع جنگل های حرّا، طرح های فولاد قشم به تعویق افتاد.

در حال حاضر، با مشارکت شرکت فولاد هرمزگان، شرکت فولاد مبارکه و ایمیدرو، طرح جامع یک مجتمع فولاد 10 میلیون تُنی از آهن اسفنجی و گندله و فولاد تهیه شده است و زمینه توسعه مهیا شده.

*جنابعالی مدتی هم در شرکت فولاد آلیاژی ایران مسئولیت داشته اید. از طرفی هدفگذاری شده که در سال 1404 شمسی به تولید 55 میلیون تُن فولاد برسیم. در حال حاضر که در ماه های اول سال 1399 هستیم به نظر شما در سال 1404 می توانیم به تولید 55 میلیون تُن برسیم؟

-ما الان مسئولیتی در شرکت آلیاژی نداریم و سهامدار مشترک هستیم. ما سهامدار شرکت فولاد آلیاژی هستیم و شرکت فولاد آلیاژی هم، در شرکت فولاد غدیر سهامدار است.

ما برای تکمیل زنجیره شرکت، یک مجتمع گندله سازی 4 میلیون تُن و قابل توسعه تا 5 میلیون تُن، در بهاباد استان یزد احداث کردیم و همچنین در تولید کنسانتره به صورت مشترک شروع به فعالیت کرده ایم.

در زمینه تحقق تولید 55 میلیون تُن فولاد، دو مشکل جدی مطرح است. شرکت فولاد تکنیک، درباره طرح های موجود مطالعه مجدد می کند. در این مطالعات، دو نکته مهم مطرح شده.

یک نکته این است که با توجه به ذخایر سنگ آهن قطعی که در ایران داریم و بخواهیم 55 میلیون تُن فولاد را تولید کنیم، پاشنه آشیل برای دوره دراز مدت، کسری کنسانتره آهن و سنگ آهن است.

ما اگر 150 میلیون تُن سنگ آهن خام استخراج کنیم و از آن حدود 100 میلیون تُن کنسانتره آهن و در ادامه 100 میلیون تُن گندله تولید کنیم و در گام بعدی حدود 72 میلیون تُن، آهن اسفنجی از آن تولید شود، طول عمر معادن سنگ آهن ما برای 15 سال پاسخگو خواهد بود.

دو سناریو، برای سرمایه گذاری های انجام شده تهیه شده تا با مشکل جدی تامین سنگ آهن مواجه نشویم. حالت خوشبینانه این است که ذخایر جدید سنگ آهن کشف شود.

*در سال 1398 در حد 27 میلیون تُن تولید فولاد داشته ایم.  با وضعیت تولید معادن سنگ آهن، آیا بالاخره به طور مشخص در سال 1404 شمسی به تولید 55 میلیون تُن فولاد دسترسی پیدا می کنیم؟

-خیر. بحث ما ایجاد تولید نیست بلکه ایجاد ظرفیت است.  در سال گذشته میزان تولید فولاد 27 میلیون تُن بوده و در سال 1399 به 30 میلیون تُن می رسد. در عین حال، حدود 35 میلیون تُن ظرفیت نصب شده تولید فولاد داریم.

*گفته شده که در حال حاضر ظرفیت نصب شده در حد 37 تا 38 میلیون تُن است.

-تا سال 1404 به ظرفیت 55 میلیون تُن می رسیم ولی این که ظرفیت واقعی تولید چقدر خواه بود مهم است. وقتی می گوییم 55 میلیون تُن تولید فولاد، باید بازار مصرف هم داشته باشد و فروش برود.

الان که حدود 30 میلیون تُن تولید فولاد داریم باید 15 میلیون تَن آن صادر شود. از یک طرف پروژه های عمرانی متوقف است و مشکلات تامین ارز به خاطر تحریم را داریم. امکان مصرف بیش از 15 میلیون تُن فولاد وجود ندارد.

از یک طرف، برای صادرات مشکلات متعددی داریم. در حالی که شرایط توسعه صادرات باید تسهیل شود و باید در جهت حذف تعرفه و عوارض حرکت کنیم و گمرک ها بستر را برای صادر کنندگان فراهم کنند.

ما فرض کنیم میزان مصرف داخلی فولاد به 25 میلیون تُن برسد و 55 میلیون تُن هم تولید کنیم. در این حالت باید 30 میلیون تُن صادر کنیم. در 5 سال باقی مانده، باید در صنایع بالا دست فولاد، توسعه سرمایه گذاری اتفاق بیفتد.

همچنین در زمینه تولید کنسانتره آهن، بهره برداری، تجهیز معادن، مکانیزه کردن معادن، سرمایه گذاری معدنی و انجام اکتشافات تفصیلی معادن بیش تر، اقدامات جدی انجام شود و از تکنولوژی های نوین فرآوری استفاده شود.

به جای این که سنگ آهن 65 درصد را به کنسانتره تبدیل کنیم باید مثل چین از باطله معادن استفاده کنیم. خیلی از این باطله ها بین 15 تا 20 درصد آهن دارند. یک روز می رسد که این باطله ها مورد استفاده قرار بگیرد. امروزه در دنیا از سنگ آهن با عیار 26 درصد یا 30 درصد و کم عیار، کنسانتره 67 درصد تهیه می کنند.