فرآوری سنگ استان کرمان، از دستگاه قله بُر تا مولتی وایِر/ اقتصاد سیاسی، مانع صادرات سنگ با قیمت مناسب است

معدن 24 ـدر همه سال های اخیر، ایران جزو 5  یا 6 کشور پیشتاز دنیا در استخراج سنگ های تزئینی و ساختمانی از معادن سنگ است ولی در حوزه صادرات سنگ های فرآوری شده و آماده برای مصرف، جزو 20 کشور دارای بیش ترین صادرات قرار دارد و همان رتبه میزان تولید در سطح دنیا را ندارد.

در گفت و گوی «معدن 24» با سیدحسین مهاجرانی (نایب رئیس انجمن سنگ استان کرمان)، توانایی واحدهای فرآوری سنگ تزئینی و ساختمانی این استان مورد کند و کاو قرار گرفت. در ادامه، متن گفت و گوی ما با این فعال صنعت معدن را می خوانید.

در استان کرمان، معادن شش نوع سنگ ساختمانی و تزئینی وجود دارد و بر اساس اطلاعات و آمار موجود، ده ها معدن سنگ تاسیس شده و تعداد زیادی کارخانه فرآوری سنگ در این استان تاسیس شده اند.

از نظر جنابعالی که نایب رئیس انجمن سنگ استان کرمان هستید، وضعیت معادن سنگ های تزئینی کرمان را چگونه ارزیابی می کنید؟

-معادن سنگ استان کرمان بسیار غنی، وسیع و متنوع هستند ولی آنچه که مربوط به سرمایه گذاری و توجه به این معادن می شود، بسیار فقیر، کوچک و ناچیز است. معادن استان کرمان، خیلی بزرگ و وسیع هستند و واحدهایی که در حال فعالیت هستند با راندمان پایین کار می کنند.

در واقع این معادن، به شکلی ذخایر معدنی را زخمی کرده و در حقیقت بهره برداری نمی کنند. در حالی که باید معادن را با تکنیک ها و روش های علمی و آکادمیک، بهره برداری کرد.

استان کرمان، از نظر جغرافیایی یک استان پهناور است. در کدام مناطق این استان، ذخایر سنگ های تزئینی و ساختمانی بیش تری وجود دارد؟

-معادن سنگ «چینی» در منطقه سیرجان تا بندرعباس به مقدار زیاد و معادن مرمر در مناطق رفسنجان، انار و ارزوئیه وجود دارد.

در استان کرمان کارخانجات فرآوری زیادی تاسیس شده اند. یک انتقاد این است که دستگاه ها و تجهیزات تعداد زیادی از واحدهای فرآوری فرسوده هستند. با توجه به این که فعالیت و تمرکز کاری شما در حوزه فرآوری سنگ است، وضعیت واحدهای فرآوری استان را چگونه ارزیابی می کنید؟

-همان طور که معادن استان کرمان یا معادن بعضاً قدیمی کرمان آنچنان نیستند که راجع به انها با افتخار صحبت کنیم، در مورد کارخانجات فرآوری هم ماجرا به همین صورت است. در حداقل 70 درصد این کارخانه ها، اگر سنگ کوپ به عنوان ماده اولیه وارد شود، رشد بسیار زیادی خواهند داشت.

شما معتقدید که به اندازه کافی سنگ از معادن استخراج نمی شود؟

-به اندازه کافی سنگ استخراج نمی شود و به اندازه کافی هم، سنگ فرآوری نمی شود. در استانی که ذخایر معدنی سنگ های تزئینی فراوانی دارد، این وضع یک نقص بزرگ است و کاملاً به چشم می آید.

جنابعالی می گوئید که سنگ به اندازه کافی از معادن این استان استخراج نمی شود. پس بر چه مبنا سنگ های این استان به استان های دیگر حمل شده و فرآوری می شود؟

-سنگ های تزئینی را به عنوان یک کالا در نظر بگیرید که باید به صورت متنوع عرضه شود. سنگ هایی که در استان کرمان می توانید پیدا کنید در اصفهان نیست و بالعکس سنگ هایی که در اصفهان استخراج می شوند در استان کرمان نیست.

آیا در سال های اخیر تعداد واحدهای فرآوری سنگ در استان کرمان که از دستگاه «قله بُر» استفاده می کنند، کم شده یا این طور نیست و هنوز قابل توجه هستند؟

-این واحدها، تعداد معدودی هستند که ظرفیت فرآوری بالایی هم ندارند. به ندرت این واحدها تعطیل شده اند چرا که همگی به نوعی کار دارند و مشغول فعالیت هستند.

بالاخره میزان ضایعات سنگ در زمان فرآوری در این واحدهای دارای دستگاه قله بُر قابل توجه است.

-میزان ضایعات دستگاه قله بُر، قابل توجه نیست. قله بُر، یک کار مشخص دارد و آن کار مشخص، باید انجام شود. البته هنوز هم، تقاضا برای خرید قله بُر وجود دارد. اصلاً توجیه ندارد که شما بلوک های سنگی کوچک 2 تُن یا 5 تُن و حتی تا 10 تُن را با ارّه سنگبُری یا مولتی وایر ببُرید.

قله بُر، کار بُرش این نوع سنگ ها را انجام می دهد. البته درست است که قله بُر نسبت به دستگاه های ارّه یا مولتی وایر، میزان ضایعات بالایی دارد.

در واحدهای فرآوری کرمان که از دستگاه قله بُر استفاده می کنند از ورژن های جدید و با تیغه های بیش تر استفاده می کنند یا از همان دستگاه های قدیمی استفاده می شود؟

-دستگاه قله بُر از قدیم به شکل های مولتی دیسک و تک دیسک تولید می شده. وقتی که قرار است که یک شمش سنگی را برای نمای ساختمان بُرش بدهیم، ناچاریم از قله بُر تک دیسک استفاده کنیم.

موقعی که می خواهیم به اصطلاح یک «پلاک» سنگ تولید کنیم، باید با استفاده از مولتی دیسک استفاده کرد و این نوع دستگاه ها از پنج دیسک شروع می شود تا سی دیسک.

واحدهای فرآوری که از تجهیزات روز دنیا استفاده کرده و در کرمان با این تجهیزات تاسیس شده اند، بر چه مبنا از همان ابتدا سراغ تجهیزات مدرن و جدید سنگبُری رفته اند؟

-موقعی که تجهیزات کارخانه «ایران تایل» خریداری و نصب شد هیچکس در استان کرمان، دستگاه ارّه سنگبُری نداشت.

بقیه همکاران، اره نیاوردند و همچنان با دستگاه های قله بر کار می کنند. اگر در همان سال ها، به حرف من گوش کرده بودند و اره های سنگبُری را آورده بودند الان استان کرمان، می توانست در حوزه فرآوری سنگ پیشگام باشد.

این شرکت ایران تایل، تاسیس خودتان است یا به صورت مشارکتی تاسیس کرده اید؟

-کارخانه ایران تایل توسط برادران محرابیان تاسیس شده و یک خط قله بُر و سیستم کامل ساب وارد کردند و اولین خط ایتالیایی بود که وارد ایران شد. این کارخانه، زمین بزرگی در اختیار داشت و با واردات ارِه سنگبُری و خط تولید سنگ اسلَب، کار فرآوری سنگ توسعه پیدا کرد.

در سال 1373 خط کامل تایل از ایتالیا برای شرکت ایران تایل کرمان وارد شده و در سال 1385 خط اسلَب و بعد ماشین آلات خط رزین وارد شده که سنگ را براق کند.

-ما در مجموع، سه فاز در شرکت ایران تایل داشتیم. فاز اول، فاز خرید بود. اسم فاز دوم را وارد کردن ارّه و شاید بُرش های مدرن می گذارم و در فاز سوم، یک سوله جدید تاسیس کرده و ماشین آلات رِزین، کوره های طبقاتی و سایر تجهیزات را نصب کردیم. به این شکل، فرآوری سنگ اسلَب را در آنجا شروع کردیم.

این حد از فرآیند فرآوری که سنگ فرآوری شده با مایعی هم براق و ضد آب شود کار جدیدی است. آیا در ایتالیا که در حوزه فرآوری سنگ پیشتاز جهان است، احیاناً باز روش های جدیدتری هم ابداع شده؟

-بله. الان یک فاز جلوتر از آنچه که ما استفاده می کنیم، در ایتالیا ابداع شده ولی حتی در ایتالیا فراگیر نشده و از دستگاه های مولتی وایر که ما استفاده می کنیم، استفاده می کنند.

ما برای ترمیم سنگ از مایعی به اسم اپوکسی استفاده می کنیم. این مایع در ترک های سنگ نفوذ می کند و تا سنگ بخواهد برای پیش ساب و ساب، خشک شده و آماده شود 24 ساعت زمان می برد، اما در ایتالیا، سنگ را در دستگاهی به اسم مایکروویو قرار می دهند.

از یک طرف، سنگ وارد دستگاه مایکروویو می شود و از آن طرف سنگ فرآوری شده، بلافاصله خشک شده بیرون می آید و آماده برای پیش ساب است یعنی آن 24 ساعت برای خشک شدن سنگ، حذف می شود.

البته هم آن اپوکسی، گران است و هم آن دستگاه مایکروویو که کار خشک کردن اپوکسی را انجام می دهد.

این تجهیزات جدید سنگبُری و فرآوری سنگ چقدر توانست ضایعات را کاهش بدهد و فعالیت فرآوری سنگ را اقتصادی کند؟

-ما از سیستم قله بُر به سیستم ارّه سنگبُری که رسیدیم میزان ضایعات، حداقل 40 درصد کاهش پیدا کرد.

آیا با آن تکنولوژی جدیدتر ایتالیایی ها، ضایعات کمتری نسبت به این روش جدیدی که در کرمان به کار گرفته اید اتفاق می افتد؟

-از نظر ضایعات فیزیکی، اتفاقی نمی افتد ولی از نظر وقت، صرفه جویی می شود. وقتی سنگ کوپ 20 تُنی را با ارّه سنگبُری ببُرید، حداقل نزدیک 8 ساعت طول می کشد. همین کوپ 20 تُنی را با مولتی وایر حداکثر در مدت 2 ساعت بُرش می دهند.

با این روش هزینه انرژی و برق کمتر شده  و با قیمت تمام شده پایین تر کار فرآوری انجام می شود. از طرفی می توان چند برابر روش های قبلی فرآوری سنگ را انجام داد.

-بله و به همین علت، یک دستگاه مولتی وایر، چهار برابر یک دستگاه ارّه سنگبُری، عملکرد دارد. در ضمن، با دستگاه مولتی وایر، امکان این که سنگ، شکسته شود، وجود ندارد ولی با دستگاه ارّه این اتفاق می تواند رخ بدهد.

آماری هم مطرح شده که 40 واحد فرآوری سنگ در استان کرمان، از تجهیزات مدرن سنگبُری روز دنیا استفاده می کنند.

-در استان کرمان، تنها کارخانه فرآوری سنگ که ارّه سنگبُری دارد، همین کارخانه ایران تایل است و فقط یک کارخانه است که از تجهیزات مدرن دنیا استفاده می کند. شاید منظورشان این بوده که دستگاه های واتر جت و مونو وایر دارند ولی حتی تعداد آنها نیز به 40 واحد نمی رسد.

آقای امینایی در سال 1394 که دبیر انجمن توسعه صادرات سنگ های تزئینی کرمان بوده اند گفته بودند که 77 کارخانه فرآوری سنگ تزئینی در کرمان وجود دارد که 40 واحد دستگاه های خارجی داشته و قابلیت تولید صادراتی را دارند.

-این که ماشین آلات خارجی دارند یک بحث است ولی این که ماشین آلات مدرن خارجی دارند، یک بحث دیگر است.

وقتی این واحدها قابلیت صادرات دارند قاعدتاً باید از تجهیزات جدیدی استفاده کنند.

-لزوماً خیر. حتی یک دستگاه قله بُر اسقاطی، این استعداد را دارد که کالای صادراتی تولید کند. برای مثال، در دنیا شوق دارند که به جای جدول های سیمانی خیابان ها، از سنگ استفاده کنند. جدول های سیمانی رایج، خیلی زود خوردگی پیدا می کنند و فرسودگی آنها در حد بالایی است. همیشه هم باید رنگ شوند و پُر آسیب هستند.

وقتی از سنگ به جای جدول سیمانی استفاده کنیم، این سنگ رنگ طبیعی خودش را دارد و اگر بعداً روی آن آب بپاشند پُر جلا می شود. همچنین ماندگار است و در ضمن فرسایش سنگ به زودی اتفاق نمی افتد.

تهیه این نوع سنگ، احتیاج به ابزار دقیق ندارد یعنی برای این کار، شما دستگاه سی ان سی (برای حکاکی سنگ قبر و حجاری مجسمه) نمی خواهید. برای این کار یک قله بُر را تنظیم می کنند. به خوبی آن را بسته بندی می کنند و در نهایت یک محصول صادراتی پُر طرفدار می شود.

پس شما اعتقاد دارید که فقط یک کارخانه، وجود دارد که در حوزه فرآوری سنگ در استان کرمان پیشتاز است.

-در حوزه فرآوری به دلیل این که فقط یک کارخانه هست که توانایی بُرش سنگ در اندازه اسلَب را دارد با این تعریف، بله ولی بقیه کارخانه های کرمان با آن تعریفی که بیان کردم توانایی تولید سنگ های با کیفیت را دارند.

تنها کارخانه ای که در استان کرمان، این توانایی را دارد که سنگ را با طول و عرض بیش از 80 در 80 سانتی متر بُرش بدهد، شرکت ایران تایل است چرا که ماشین آلات این کار را دارد.

فرآوری سنگ با طول و عرض بیش تر، یک مزیت است . این سنگ قیمت بالاتری پیدا می کند. آیا برای همین شرکت ایران تایل کرمان و بقیه شرکت ها که بالاخره شما از کیفیت سنگ فرآوری شده آنها رضایت دارید، امکان صادرات وجود دارد؟

-امکان صادرات، کاملاً وجود دارد ولی آنچه که مانع صادرات سنگ می شود شرایط خاصی است که ایران دارد. ما اگر بتوانیم با هزار ترفند، کالایی را صادر کنیم و با دو هزار ترفند باید پول آن را برگردانیم، همه این ترفندها، مستلزم پرداخت هزینه است.

این هزینه ها، اینقدر قیمت تمام شده کالای ما را بالا می برد که ما را از رقابت حذف می کند. به دلیل این که اقتصاد ما به شدت سیاسی است و تابع عواملی است که خارج از کنترل بنگاه های ایران است.