مسیر سخت توسعه مس در ایران

معدن 24– صنعت مس، یک صنعت استراتژیک محسوب می شود و یکی از مولفه های توسعه یافتگی، افزایش مصرف سرانه مس در هر کشور است. در سالی که به عنوان سال جهش تولید نامگذاری شده است «معدن 24» در همین ارتباط با افشین بهبهانی از فعالان این صنعت گفت و گو کرده است.

مهندس افشین بهبهانی مدیر عامل شرکت مس درخشان تخت گنبد سیرجان از سال 1388 وارد حوزه معدن مس و فرآوری مس شده و در عین حال سال 1398 به عنوان کارآفرین برتر استان کرمان معرفی شد. گفت و گوی ما را با مهندس بهبهانی می خوانید.

*****

* در دنیا صنعت مس یک صنعت استراتژیک است و توسعه یافتگی کشورها را بر حسب این که سرانه مس هر کشور چقدر است محاسبه می کنند. در کشور ما وضعیت کلی صنعت مس چگونه است و آیا این صنعت می تواند به عنوان صنعت استراتژیک کشور مطرح باشد و پیشگام بخش صنعت کشور شود؟

-صنعت مس در کنار صنعت فولاد قرار دارد و در رأس آنها فلز آهن است. مس هم خوب است. ما نمی توانیم بگوییم که مس، در رأس همه اقتصاد و رأس تجارت ها باشد ولی جایگاه خودش را پیدا کرده است.

ما در صنعت مس و در همین مجموعه سرچشمه، سه چهار مدیر خوب پشت سر هم آمدند و این مجموعه را ارتقا دادند. یکی از شرکت های خیلی خوب ما که بازدهی خوبی دارد، شرکت ملی مس است. در کنار محصول خوب و استراتژیک، مدیریت خوب هم نیاز است.

*مالکیت شرکت مس درخشان در سال 1388 به جنابعالی واگذار شده و از آن به بعد کارخانه های کنسانتره و مس کاتد اضافه شده. این رشد و توسعه با چه هدفی اتفاق افتاد و چه موفقیت های قابل توجهی تا الان کسب کرده اید؟

-از سال 1375 که معدن تخت گنبد سیرجان، خصوصی بود. در تمام دورانش صد در صد خصوصی بوده ولی در سال 1388، سهامداران قبلی چون توان انجام کار را نداشتند کلاً مجموعه را به سهامداران جدید که ما هستیم واگذار کردند.

در آن سال توسعه و راه اندازی را آغاز کردیم یک مقدار حقیقتاً زمان برد برای این که به تولید رسیدیم.  علتش هم این بود که سهامداران جدید که خود بنده بودم تجربه این کار را نداشتم. ما از یک بخش دیگر یعنی بخش بازرگانی وارد این بخش شده بودیم.

قطاً سخت ترین روی کره زمین، راه انداری، راه انداری یک معدن است. یعنی یک معدن باید اکتشاف شود، ذخیره آن را اثبات کنیم و بعد انواع و اقسام آزمایش های آن را در آزمایشگاه انجام داد و این که مقلاً به چه روشی می شود این مس را استحصال کرد و چندین کارخانه احداث شود.

بعد ما نیاز به برق داریم وقتی می خواهیم کارخانه احداث کنیم ولی برقی وجود ندارد. در نتیجه باید نیروگاه برق تاسیس کنیم. آب هم می خواهیم. برای هر تن خاک، مقدار آب باید باشد و با آن خاک ادغام شود. در نتیجه آب را از کجا باید تامین کرد. برای تامین آب باید سد تاسیس می کردیم.

*در سال 1388 این امکانات اولیه برای شما وجود داشت که شرکت را خریداری کردید؟

-هیچ امکاناتی وجود نداشت و یک بیابان خالی بود. ما در آنجا تقریباً یک نیمچه شهر ساختیم. وقتی که اسم فلز مس شنیده و صنعت مس می شود همه فکر می کنند چه خبر است و از کجا آمده. ما بخش خصوصی هستیم.

روزی که من معدن را خریدم نرخ دلار 870 تومان بود. باور کنید در ماه مرداد من با نرخ دلار 23 هزار تومان به چین حواله ارزی زدم. ما هیچوقت فکر نمی کردیم قیمت ها به اینجا برسد. شما وقتی می خواهید یک معدن را راه بیندازید و از آن محصول بگیرید باید در بیش از 10 بخش فعالیت کنید.

شما اگر بخواهید خودرو تولید کنید یا مبلمان تولید کنید یا بخواهید یخچال فریزر تولید کنید در شهرک صنعتی، زمین و آب و برق هست، یک سوله می سازید و ماشین آلات را می آورید و شروع به تولید می کنید. مواد اولیه هم یا از داخل کشور یا از خارج از کشور تامین می کنید ولی معدن، این طور نیست. شما باید زمین را دریافت کنید و انواع و اقسام مجوزها را دریافت کنید.

برای دریافت مجوزها باید به سازمان منابع طبیعی، سازمان محیط زیست، اداره آب و اداره میراث فرهنگی مراجعه کرد. از همه اینها بدتر، محیط زیست در حوزه فعالیت معدنی، یک شرّ است. اینهمه مجوز را باید بگیرد و زمین را مهیا کنید. معدن در بیایان قرار دارد و آب و برق وجود ندارد. تجهیز کارگاه، یک سال طول می کشد.

*از لحاظ استخراج مواد معدنی و تولید وضعیت چگونه است و در سال چقدر عملکرد دارید؟

-عملکرد ما سال به سال بهتر می شود. بررسی که می کنیم امسال به عنوان سال 1399، بهتر از سال های پیش بوده است. با برنامه هایی که داریم سال آینده، خیلی بهتر از امسال می شود.

ما دو تحریم سخت را تجربه کردیم. یک تحریم در دوره آقای احمدی نژاد بود و یکی هم این تحریم اخیر است. چون تحریم الان بسیار سخت تر از دوره قبل است. با این شرایط سخت حدود 10، 12 ساله، ما هرگز کوتاه نیامده ایم و هر چه مشکلات بیش تر شد، ما مصمم تر شدیم که زودتر مجموعه را به سرانجام برسانیم.

الان 1400 نیرو در مجموعه خودمان داریم و این یعنی 1400 خانواده وابسته به اینجا هستند. ما امیدواریم تا آخر امسال به 1600، 1700 خانواده برسد.

*در سال 1390 که احداث کارخانه کنسانتره مس را شروع کرده اید و ظرفیت تولید 500 تن بوده، الان وضعیت تولید چگونه است؟

-محصول کاتد ما در سال 1395 آمد و از اوخر سال 1396 تولید کنسانتره را شروع کرده ایم. الان تولید بیش تر شده و امیدواریم در سال آینده هم، بیش تر شود و بیش تر خواهد شد. ما امیدواریم در سال اینده چیزی حول و حول 40 تا 50 هزار تن کنسانتره مس تولید داشته باشیم.

*در حوزه تولید مس کاتد چقدر تولید  دارید؟

-تولید مس کاتد داریم ولی میزان تولید آن زیاد نیست. ما برنامه داریم که از سال آینده شروع کنیم. الان بخش زیادی از کنسانتره را صادر می کنیم. با چینی ها مذاکره کرده ایم و قرار شده کوره ذوب از چین وارد کنیم. می توانیم با این کار، کنسانتره مس را به کاتد تبدیل کنیم.

ما کارخانه مفتول سازی را هم راه اندازی کرده ایم و کاتدهای تولیدی را به مفتول تبدیل می کنیم. تولید مفتول را داریم و در آینده که تولید کاتد بالا برود و کنسانتره را به کاتد مس تبدیل کنیم، همه را به مفتول مسی تبدیل می کنیم.

*نیاز داخلی وجود دارد یا فقط صادر می کنید؟

-ما الان صادر می کنیم ولی الان فقط شرکت ملی صنایع مس، دو برابر نیاز داخل تولید می کند. نیاز داخلی اینقدر نیست. خیلی از کسانی هم که در داخل کشور، کاتد می خرند آنها را تغییر شکل می دهند و به شکل های مختلف صادر می کنند.

در داخل کشور، به غیر از این که شرکت ملی مس تولید دارد، چیزی حدود 30 درصد هم از ضایعات، مفتول مسی به دست می آورند. حجم آن زیاد است و آماری در این زمینه وجود ندارد. چون عمدتاً به طور غیر رسمی معامله می شود. حدود 20 تا 30 درصد از تولید کشور با استفاده از ضایعات سات ولی به طور غیر رسمی، تولید و معامله می شود.

*با توجه به این که این صنعت، یک صنعت استراتژیک است آیا استراتژی مشخصی هم دارید که در دراز مدت می خواهید چه کار کنید و به غیر از مواردی که به آنها اشاره کنید چه اهداف خاص دیگری را در نظر دارید؟

در حوزه راه اندازی صنعت مس این طور است که تولید کاتد مس در صورتی است که خاک آن اکسید داشته باشد و اگر سولفور داشته باشد کنسانتره مس تولید می شود. ما افزایش تولید خواهیم داشت و بعد هم تاسیس کوره را داریم و محصول را به کاتد و بعد هم کاتد را به مفتول مسی تبدیل می کنیم. در آینده هم و با تولید مفتول، حتماً وارد صنعت سیم و کابل خواهیم شد. این برنامه قطعی این مجموعه است.

ما در مرداد امسال سه دستگاه بارگیر جدید را وارد مدار کردیم و الان هم در حال ساخت و ساز هستیم. ما فاز سوم را اجرا می کنیم و فاز سوم در اوایل سال 1400 به بهره برداری می رسد.

*در آن حالت تولید شرکت چقدر می شود؟

-تولید ما حدوداً دو برابر می شود. تا تابستان سال 1400 تولید ما دو برابر می شود یعنی چیزی حدود 100 هزار تن کنسانتره در سال خواهیم داشت.