انواع مواد معدنی | طبقه بندی + راه های شناسایی

مواد معدنی و کانی‌ها در اثر فرآیندهای زمین‌شناسی تشکیل می‌شوند و معمولاً ماهیتی غیر آلی و جامد دارند. حدود 99 درصد مواد معدنی در پوسته زمین از 8 عنصر اکسیژن، سیلیکون، مس، آهن، کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم تشکیل شده است. همچنین مواد آلی کمی مانند نقره، طلا، الماس و غیره در پوسته زمین وجود دارد. امروزه بیش از هزاران کانی شناخته شده است اما فقط برخی از آن ها رایج هستند.

برای آشنایی با انواع گروه‌های مواد معدنی و شناسایی آن‌ها بر اساس ترکیب شیمیایی، ساختار و همچنین انواع آن طبق قانون معادن کشور، تا انتهای این مطلب از سری مطالب آموزشی ماناماین با ما همراه باشید.

مواد معدنی چیست؟ راه های شناسایی مواد معدنی کدامند؟

کانی‌ها یا مواد معدنی (Minerals) مواد جامدی هستند که در طبیعت یافت می‌شوند و زنده نیستند. اتم‌های تشکیل دهنده یک ماده معدنی برای تشکیل یک کریستال به هم متصل می‌شوند. ترکیب شیمیایی یا انواع اتم‌ها در یک نوع کریستال مشخص، برای هر کریستالی از آن نوع، یکسان است؛ اگرچه ممکن است ناخالصی ها یا ماده ای که بخشی از کریستال نیستند را نیز شامل شود.

تعریف ماده معدنی طبق قانون معادن کشور به این صورت است که باید ترکیبات طبیعی و مواد جامد، گاز و مایع و حتی محلول در آب را که تحولات زمین شناسی باعث به وجود آمدن آن‌ها شده است را بگنجانیم.

• مطلب پربازدید: آشنایی با قانون معادن ایران

طلا، الماس، سنگ نمک و گرافیت مورد استفاده برای ساختن مغز مداد، نمونه‌هایی از مواد معدنی هستند. هر یک از این مواد معدنی متفاوت می‌باشند اما در بسیاری از مواقع، مواد معدنی شبیه یکدیگر هستند. یک تکه پلاستیک سبز رنگ ممکن است شبیه زمرد و یک قطعه بسیار شفاف کوارتز ممکن است شبیه یک الماس خشن باشد.
خواص فیزیکی مواد معدنی مثل شکل بلور، رنگ و سختی کانی، خواص شیمیایی مواد معدنی مانند واکنش پذیری کانی با اسید و خواص نوری مواد معدنی در هنگام عبور نور از آن‌ها همگی راه‌هایی برای شناسایی کانی‌ها و مواد معدنی هستند.

• مطالعه کنید: معرفی ۱۱ معدن مهم ایران+ تصاویر

البته در طبقه بندی مواد معدنی تنها با یکی از این خواص، نمی‌توان نوع کانی را مشخص کرد بلکه با کنار هم قرار دادن چندین مشخصه می‌توان نوع و گروه‌بندی مواد معدنی را شناخت. خرید و فروش مواد معدنی فلزی و غیرفلزی نیز بر اساس طبقه بندی انواع مواد معدنی انجام می‌شود.

تاریخچه طبقه بندی مواد معدنی

از اواسط قرن نوزدهم، مواد معدنی بر اساس ترکیب شیمیایی‌شان طبقه بندی شده‌اند. بر این اساس، آن‌ها بر اساس آنیون یا گروه آنیونی غالب خود (به عنوان مثال، هالیدها، اکسیدها و سولفیدها) به طبقات مختلف تقسیم بندی می‌شوند. دلایل متعددی استفاده از این معیار را به عنوان عامل متمایز کننده در بالاترین سطح طبقه بندی مواد معدنی توجیه می‌کنند:

• شباهت‌های خواص کانی‌ها با گروه‌های آنیونی یکسان، به طور کلی بیشتر از شباهت‌هایی است که آنها با کاتیون‌های غالب دارند. به عنوان مثال، کربنات‌ها نسبت به کانی‌های مس شباهت بیشتری به یکدیگر دارند.
• کانی‌هایی که دارای آنیون‌های غالب یکسان هستند، احتمالاً در محیط های زمین شناسی یکسان یا مشابه یافت می‌شوند. سولفیدها تمایل دارند تا در رگه‌ها یا ته نشست‌های جایگزین ایجاد شوند، در حالی که سنگ‌های سیلیکات دار، بیشتر پوسته زمین را تشکیل می‌دهند.

با این حال، محققان دریافته‌اند که ترکیب شیمیایی به تنهایی برای طبقه بندی مواد معدنی کافی نیست. تعیین ساختارهای داخلی که با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود، امکان درک کامل‌تری از ماهیت کانی‌ها را فراهم می‌کند.
ترکیب شیمیایی و ساختار داخلی جوهر، یک ماده معدنی را تشکیل می‌دهند و خواص فیزیکی آن را تعیین می کنند. بنابراین در طبقه بندی مواد معدنی باید بر هر دو مورد توجه شود.اصول کریستالوشیمی (یعنی اصول مرتبط با ترکیب شیمیایی و ساختار بلوری) اولین بار توسط فیزیکدان انگلیسی W. Lawrence Bragg و کانی شناس نروژی Victor Moritz Goldschmidt در مطالعه کانی های سیلیکات استفاده شد.

11 گروه مواد معدنی اصلی بر اساس ترکیب شیمیایی و ساختار داخلی

1- عناصر خالص (Native Elements)

• به غیر از گازهای آزاد در جو زمین، حدود 20 عنصر در طبیعت به صورت خالص (یعنی غیر ترکیبی) یا تقریباً خالص وجود دارند.
• 100% خالص بوده و فاقد مواد دیگر هستند یعنی بدون ترکیب با عناصر دیگر وجود دارند.
• به سه گروه فلزات (پلاتین، ایریدیوم، اوسمیم، آهن، روی، قلع، طلا، نقره، مس، جیوه، سرب، کروم)، نیمه فلزات (بیسموت، آنتیموان، آرسنیک، تلوریم، سلنیوم) و نافلزها یا غیرفلزات (گوگرد، کربن) تقسیم بندی می شوند.
• در فلزات، ساختار معدنی معمولاً به صورت مکعبی یا شش ضلعی است. نیمه فلزات و نافلزها ساختار پیچیده تری دارند.

2- سولفیدها (Sulfides)

• کانی های سولفیدی از یک یا چند فلز ترکیب شده با گوگرد تشکیل شده اند.
• سولفیدها عموماً مات هستند و رنگ ها و رنگ پودرهای متمایز از خود نشان می دهند.
• گونه های غیر شفاف (مانند سینابار، رئالگار و اورپیمنت) دارای ضریب شکست بالایی هستند و نور را فقط روی لبه های نازک نمونه عبور می دهند.
• پیوندهای یونی و کووالانسی در بسیاری از سولفیدها یافت می‌شوند.

که در زیر با تعدادی از کانی های سولفیدی پرکاربرد همچون سولفید سرب (PbS) و روی  (ZnS) و مس (CuFeS₂) می پردازیم.

سولفید سرب و یا گالن  (PbS)

گالن یا سولفید سرب یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کانی‌های سرب می‌باشد و بیشتر با کانی اسفالریت همراه است. گالینا و یا همان گالن به عنوان یکی از ده کانی کشنده محسوب می‌شود.

سولفید روی و یا اسفالریت (ZnS)

اسفالریت یا بِلِند یکی از مهمترین سنگ معدنی های روی محسوب که در رگه‌های هیدروترمالی به صورت جزئی بوده و معمولا” همراه با گالن یافت می‌شود، همچنین در سنگهای آذرین و نهشته‌های دگرگونی مجاورتی نیز دیده می‌شود، اغلب منشاء گرمایی دارد.

نام اسفالریت در یونان به معنی «فرینبده» و یا «خائن» می‌باشد و به این دلیل كه ظاهراً شبیه گالن است ولی فاقد سرب بوده، به این نام نامگذاری شده است.

مهمترین مصرف آن در ساخت آهن گالوانیزه می‌باشد و از کاربردهای دیگر آن برای ساخت آلیاژ برنج در باتری‌های الكتریكی و ورقه‌های روی و همچنین در صنایع نقاشی نیز كاربرد دارد.

کالکوپیریت (CuFeS₂)

کالکوپیریت یکی از کانی‌های سولفیدی مس بوده که حاوی 34.6% مس است و ظاهری به رنگ زرد برنجی دارد که دارای انعکاس سبز رنگ می‌باشد. در زبان یونان کالکوس به معنای “مس” و پیر(Pur) به معنای “آتش” می‌باشد همچنین این کانی اولین بار در کشور چک اسلواکی پیدا شده است. 

3- نمک سولفات‌ها (Sulfosalts)

• حاوی گوگرد، اکسیژن و سایر عناصر هستند.
• شفاف تا نیمه شفاف، نرم، سنگین و کم رنگ هستند.
• تقریباً 100 گونه وجود دارد که این طبقه بندی مواد معدنی نسبتاً بزرگ و بسیار متنوع سولفوسالت را تشکیل می دهند.
• پیچیدگی بسیاری از ساختارها به وضوح ناشی از متبلور شدن آن‌ها در دماهای پایین و در نتیجه درجه بالای ترتیب اتم‌های فلز است.
• بیشتر سولفوسالت ها در دمای پایین در حفره های باز، معمولاً در مجاورت با سنگ‌های معدنی سولفید مس-روی-آرسنیک تشکیل شده اند.
• بیشتر آن‌ها به رنگ خاکستری سربی با درخشندگی فلزی، شکننده و به ندرت چکش‌خوار و کریستالی هستند و بدون استفاده از پراش اشعه ایکس و تجزیه و تحلیل میکروپروب الکترونی به سختی قابل تشخیص هستند.

4- اکسیدها (Oxides) و هیدرواکسیدها (hydroxides)

• این گروه، از مواد معدنی اکسیژن‌دار تشکیل شده‌اند یعنی حاوی اکسیژن و یک ماده دیگر هستند.
• اکسیدها اکسیژن را با یک یا چند فلز ترکیب می کنند، در حالی که هیدروکسیدها توسط گروه های هیدروکسیل (OH) مشخص می شوند.
• کانی های اکسیدی معمولاً پیوند یونی قوی دارند. آنها نسبتاً سخت، متراکم و نسوز هستند.
• اکسیدها عموماً به مقدار کم در سنگهای آذرین و دگرگونی و همچنین به صورت دانه های از قبل موجود در سنگ های رسوبی وجود دارند.
• چندین اکسید دارای ارزش اقتصادی زیادی هستند، از جمله سنگ معدن اصلی آهن (هماتیت و مگنتیت)، کروم (کرومیت)، منگنز (پیرولوزیت و همچنین هیدروکسیدها، منگنیت و رومانشیت)، قلع (کاسیتریت) و اورانیوم (اورانینیت).
• بیشترین تنوع خواص فیزیکی را دارا می باشند.

مطلب مفید: مس اکسیدی و ویژگی‌های آن

که در زیر با تعدادی از کانی‌های اکسیدی پرکاربرد همچون اکسیدهای آهن (Fe₂O₃ , Fe₃O₄) و مس (Cu₂O) می‌پردازیم:

مگنتیت (Fe₃O₄) :

مگنتیت یک از کانه های اکسیدی آهن می باشد که به دلیل خاصیت مغناطیسی بالا که البته بالاترین خاصیت مغناطیس را در بین کانه ها دارد به این نام نامگذاری کرده اند و متشکل از یک سوم آهن دوظرفیتی (FeO) و دوسوم آهن سه ظرفیتی (Fe₂O₃) می باشد و به دلیل فرآوری راحت تر آن بسیار مورد توجه بازار قرار گرفته است و حاوی 72.3% آهن می باشد.

این کانه دارای رنگی تیره با رنگ خاکه مشکی بوده و یکی از راه های تمایز آن با هماتیت همین موضوع رنگ خاکه است.

هماتیت (Fe₂O₃) :

هماتیت در اصطلاح لغتی به معنای خون قرمز بوده و یک آهن سه ظرفیتی می باشد و حاوی 70 درصد آهن است.

این کانه دارای رنگ قرمز تا قهوه ایی و مشکی وجود دارد و دارای جلای فلزی مات است و همچنین رنگ کانه آن قرمز می باشد.

کاربرد آن در صنایع فولاد، سیمان و رنگرزی است و در صورتی که سنگ آن برش خورده و تراش داده شود به عنوان حدید در زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرد.

کوپریت (Cu₂O) :

کوپریت یکی از کانی های اکسیدی مس محسوب می شود که حاوی 88.8% مس می باشد. و دارای رنگ قرمز تا قرمز تیره و گاهی سیاه رنگ می باشد و دارای رنگ خاکه قرمز آجری است. این کانی جزء کانی های اصلی تولید مس محسوب می شود.

5- هالیدها (Halides)

• گروهی از ترکیبات معدنی طبیعی که نمک اسیدهای هالوژن هستند (مانند اسید کلریدریک)
• چنین ترکیباتی، به استثنای هالیت (سنگ نمک)، سیلویت و فلوریت، نادر هستند.
• هالیدهای ساده نمک‌های قلیایی، قلیایی خاکی و فلزات واسطه هستند.
• اکثر آنها در آب محلول هستند.
• هالیدهای فلزات واسطه در معرض هوا ناپایدار هستند.
• حاوی کلر و فلوئور  بوده و نرم و شکننده می‌باشند.

6- کربنات ها (Carbonates)

• کربنات‌ها از جمله کانی‌های پراکنده در پوسته زمین هستند.
• حاوی یون کربنات CO32 به عنوان واحد ساختاری و ترکیبی اساسی هستند.
• ساختار کریستالی بسیاری از کانی‌های کربناته منعکس کننده تقارن مثلثی یون کربنات است و یک اتم کربن در مرکز و یک اتم اکسیژن در هر یک از گوشه های مثلث متساوی الاضلاع دارند.
• کربنات‌های معمولی بی آب (بدون آب) به سه گروه کلسیت، آراگونیت و دولومیت تقسیم می شوند که از نظر نوع ساختار متفاوت هستند. کلسیت، کانی اصلی سنگ های آهک و مرمر است. دولومیت به‌عنوان جایگزینی برای کلسیت در سنگ‌های آهکی به وجود می‌آید، و زمانی که این مقدار گسترده باشد، سنگ را دولومیت می‌نامند. آراگونیت در برخی از رسوبات و در پوسته موجوداتی که دارای اسکلت آهکی هستند وجود دارد.
• این گروه آنیونی معمولاً در ترکیب با کلسیم، سدیم، اورانیوم، آهن، آلومینیوم، منگنز، باریم، روی، مس، سرب یا عناصر کمیاب خاکی وجود دارد.
• کربنات ها نرم، محلول در اسید کلریدریک هستند.

که در زیر با تعدادی از کانی‌های کربناتی پرکاربرد همچون کربنات روی و مس می پردازیم:

کربنات روی و یا اسمیت زنیت (ZnCO₃) :

جزء کانی‌های کربناته روی محسوب می شود و به اصطلاح کالامین و یا اسپار نیز گفته می شود و یکی از کاربردهای آن در زندگی روزمره در پمادهای گزیدگی می باشد.

کالامین یکی از انواع ماده معدنی روی است که در معدن سرب و روی مهدی آباد یزد بدست می آید.

اسمیت زونیت در صنایع مختلفی همچون صنایع داروسازی و لوازم آرایشی و بهداشتی و تولید آلیاژ و حفر چال های عمیق و کشاورزی و … کاربرد دارد.

در صورتی که هنگام نفس کشیدن در معرض  این ماده قرار بگیرید ممکن است دچار عوارضی از جمله :

1. تحریک بینی و گلو
2. سرفه و خس خس سینه
3. قرار گرفتن در معرض بالا می تواند بر کبد تأثیر بگذارد.
4. ممکن است در اثر تماس با آن پوست و چشم دچار تحریک شود

مالاکیت (CuCO₃.Cu(OH)₂) :

یکی از کانه‌های هیدرواکسد کربناتی مس محسوب می‌شود که حاوی 55.7% مس می‌باشد و دارای رنگی سبز می‌باشد و جزء اولین کانی‌های تولید مس بوده است ولی در حال حاضر بدلیل کم بودن ذخایر آن و همچنین می‌توان بعنوان سنگ‌های نیمه قیمتی به فروش رسانده شود، دیگر برای تولید مس استفاده نمی‌شود.

برای تشخیص مالاکیت راه ساده‌ای در پیش هست بدین صورت که علاوه بر رنگ خاص سبز آن می‌توان از اسیدهای رقیق نیز استفاده کرد، زیرا مالاکیت در این اسیدها به خوبی واکنش نشان می دهد.

7- نیترات‌ها (Nitrates)

• گروه کوچکی از ترکیبات معدنی طبیعی که عملاً به صحرای آتاکاما در شمال شیلی محدود می‌شوند.
• این مواد معدنی در زیر خاک سست به‌عنوان بسترهای خاکستری  (مخلوط سیمانی سخت از نیترات ها، سولفات ها، هالیدها و ماسه) به ضخامت 2-3 متر وجود دارند.
• نیترات‌ها با گروه‌های مثلثی (NO3) شبیه طبقه بندی مواد معدنی کربنات ها (CO3)2هستند.
• از آنجایی که پیوند نیتروژن-اکسیژن استحکام بیشتری نسبت به پیوند کربن-اکسیژن موجود در کربنات ها دارد، نیترات ها به راحتی در حضور اسیدها تجزیه می شوند.

8- سیلیکات‌ها (Silicates)

• به دلیل فراوانی در زمین، مهمترین طبقه مواد معدنی را تشکیل می دهند.
• تقریباً 25 درصد از کل کانی های شناخته شده، سیلیکات هستند.
• سیلیکات ها حدود 95 درصد از پوسته و گوشته بالایی زمین را تشکیل می دهند و به عنوان اجزای اصلی بیشتر سنگ های آذرین و به مقدار قابل توجهی در انواع رسوبی و دگرگونی نیز وجود دارند.
• سنگ های آذرین که بیش از 90 درصد پوسته زمین را تشکیل می دهند تقریباً از سیلیکات ها تشکیل شده اند.
• سیلیکات ها همچنین اجزای مهم نمونه های ماه، شهاب سنگ ها و بیشتر سیارک ها هستند.
• واحد اساسی در تمام ساختارهای سیلیکات، سیلیکون و اکسیژن چهار وجهی ((SiO4)4) است. یعنی واحد ساختاری اصلی همه کانی‌های سیلیکات، چهار ضلعی سیلیکونی است که در آن یک اتم سیلیکون توسط چهار اتم اکسیژن، که هر کدام در گوشه‌ای از چهار ضلعی منظم قرار دارند، احاطه شده و به آن‌ها متصل است.

9– سولفات‌ها (Sulfates)

• این طبقه بندی مواد معدنی از تعداد زیادی کانی تشکیل شده است و همگی در ساختار خود حاوی گروه های آنیونی (SO4)2 هستند.
• این کمپلکس های آنیونی از طریق پیوند محکم یک یون S6 + مرکزی به چهار اتم اکسیژن مجاور در یک آرایش چهار وجهی در اطراف گوگرد تشکیل می شوند.
• این گروه نزدیک به هم نمی توانند هیچ یک از اتم های اکسیژن خود را با سایر گروه های SO4 به اشتراک بگذارند.
• اعضای گروه باریت مهمترین و رایج ترین سولفات های بی آب را تشکیل می دهند.
• ذخایر فراوان کانی های سولفاتی مانند باریت و سلستیت برای تهیه نمک های فلزی مورد بهره برداری قرار می گیرند.
• بسیاری از کانی های سولفاته به‌عنوان هیدرات های اساسی آهن، کبالت، نیکل، روی و مس در نزدیکی منبع سولفیدهای اولیه یا نزدیک به آن وجود دارند.
• کانی های سولفیدی از طریق قرار گرفتن در معرض هوازدگی و آب، اکسید شده و در آن یون سولفید به سولفات تبدیل می‌شود و یون فلز نیز به حالت ظرفیت بالاتر تغییر می‌کند.
• سنگ گچ (CaSO4 ∙ 2H2O) مهمترین و فراوان ترین سولفات آبدار است.

10- فسفات‌ها (Phosphates)

• اگرچه این طبقه بندی مواد معدنی بزرگ است (با تقریباً 700 گونه شناخته شده)، بیشتر اعضای آن بسیار نادر هستند.
• آپاتیت [Ca5(PO4)3(F, Cl, OH)] یکی از مهم ترین و فراوان ترین فسفات ها است.
• فسفات ها را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد: (1) فسفات های اولیه که از مایع متبلور شده اند (2) فسفات های ثانویه که با تغییر فسفات های اولیه تشکیل شده اند و (3) سنگ فسفات های ریزدانه که در دماهای پایین از مواد آلی حاوی فسفر و عمدتاً در زیر آب، تشکیل شده اند.
• فسفات های اولیه معمولاً از مایعات آبی حاصل از مراحل پایانی کریستالیزاسیون متبلور می شوند.
• فسفا‌های ثانویه بسیار متنوع هستند و در دماهای پایین، در حضور آب و در حالت‌های اکسیداسیون متغیر تشکیل می‌شوند.

11- بورات‌ها (Borates)

• بیشتر مواد معدنی بورات کمیاب هستند، اما برخی از آن‌ها ذخایر بزرگی را تشکیل می‌دهند که به صورت تجاری استخراج می شوند.
• کانی‌های این طبقه بندی مواد معدنی حاوی گروه‌های بور-اکسیژن هستند که می‌توانند در پدیده‌ای به نام پلیمریزاسیون به یکدیگر متصل شوند و زنجیره‌ها، صفحات و گروه‌های متعدد مجزایی را تشکیل دهند.
• اگرچه بورت معمولاً در هماهنگی مثلثی با سه اکسیژن یافت می‌شود، اما در گروه‌های چهار وجهی نیز وجود دارد.
• دو موقعیت زمین شناسی برای تشکیل کانی‌های بورات مساعد است. اولین موقعیت از نظر تجاری ارزشمندتر است و شامل محیطی است که در آن یک حوزه نفوذناپذیر، محلول های حاوی بورات ناشی از فعالیت های آتشفشانی را دریافت می کند.
• دومین محیط زمین شناسی برای تشکیل کانی‌های بورات، یک محیط غنی از کربنات دگرگونی است، جایی که آن‌ها در نتیجه تغییر سنگ‌های اطراف توسط گرما و فشار تشکیل می‌شوند.

انواع مختلف دسته بندی مواد معدنی بر اساس شیمی

مواد معدنی بر اساس شکل بلوری و شیمی آنها طبقه بندی می شوند. طبقه بندی مواد معدنی  به دو نوع فلزی و غیرفلزی انجام گرفته است.

1- مواد معدنی فلزی (Metallic Minerals)

کانی های فلزی همان‌طور که از نام آن پیداست، کانی‌هایی هستند که حاوی یک یا چند فلز هستند و از یک یا چند عنصر فلزی تشکیل شده اند و ظاهری درخشان دارند.
این گروه های مواد معدنی معمولاً به صورت ذخایر معدنی به وجود می آیند و رسانای خوبی برای الکتریسیته و همچنین گرما هستند. آن ها به عنوان منبع بالقوه فلز به کار می روند و می توانند از طریق معدنکاری استخراج شوند.
با این حال، کانی های فلزی می توانند شکننده باشند و تمایل به نقطه ذوب یا جوش پایین دارند. آن ها انعطاف پذیر هستند، یعنی می توانند بدون شکستن تغییر شکل دهند و به استثنای جیوه معمولاً در دمای اتاق جامد می باشند.
منگنز، مس، طلا، نقره، انواع سنگ آهن و بوکسیت نمونه هایی از کانی های فلزی هستند. خود کانی های فلزی هم به کانی های فلزی آهنی و غیرآهنی تقسیم می شوند. کانی های آهنی به موادی گفته می شود که حاوی آهن هستند و کانی های غیرآهنی آن هایی هستند که آهن ندارند.

2- مواد معدنی غیرفلزی (Non-metallic minerals)

در طبقه بندی انواع مواد معدنی ذخایر معدنی غیرفلزی شامل معادن سنگ و خاک رس و شن و ماسه است. کانی های غیرفلزی حاوی عناصر فلزی نیستند، در عوض از عناصر شیمیایی تشکیل شده اند که معمولاً خواص یا ویژگی های فلزات را ندارند.

آن ها دارای طیف وسیعی از خواص فیزیکی و شیمیایی هستند، از جمله داشتن رسانایی حرارتی و الکتریکی کم، که باعث می شود اساساً عایق های خوبی در برابر الکتریسیته و گرما باشند. آنها  همچنین مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی و خوردگی نشان می دهند.

فلزات قابل استخراج در ترکیب شیمیایی این گونه کانی ها وجود ندارد. خاک رس، الماس، دولومیت، کوارتز، سنگ آهک، گچ و میکا نمونه هایی از کانی های غیرفلزی هستند.

• سنگ های آتشفشانی در برخی مناطق، دارای رسوبات بوکسیت هستند. سنگ معدن بوکسیت بیشتر در سنگ های عمیقاً هوازده وجود دارد.
• فلز آهن استخراج شده از سنگ آهن. هرگز به صورت خالص وجود ندارد و باید با از بین بردن ناخالصی ها از سنگ آهن استخراج شود.
• طلا قدیمی ترین و با ارزش ترین عنصر شناخته شده است.
• سنگ معدن منگنز یک سنگ معدنی فلزی شکننده یا خاکستری مایل به سفید است که به اشکال مختلفی در سراسر جهان یافت می شود.

در طبقه بندی، مواد معدنی فلزی و مواد معدنی غیرفلزی چه تفاوت هایی باهم دارند؟

در راستای طبقه بندی مواد معدنی، تفاوت اصلی بین مواد معدنی فلزی و  مواد معدنی غیرفلزی این است که کانی های فلزی معمولاً از سنگ معدن به دست می آیند در حالی که کانی های غیرفلزی از سنگ ها و کانی های صنعتی تهیه می شوند.از این رو برای تشخیص دقیق تر و تخصصی تر از مشاوره تخصصی معدن استفاده نمایید.

• کانی‌های فلزی کانی‌هایی هستند که عناصر فلزی به صورت خام در آن‌ها وجود دارد اما کانی‌های غیرفلزی فاقد هرگونه ماده فلزی هستند.
• هنگامی که کانی‌های فلزی ذوب می‌شوند، محصول جدیدی تشکیل می‌شود اما پس از ذوب کانی‌های غیرفلزی، هیچ محصول جدیدی بدست نمی‌آید.
• کانی‌های فلزی معمولاً در سنگ های آذرین و دگرگونی یافت می شوند اما کانی‌های غیرفلزی اغلب در کوه های چین خورده جوان و سنگ های رسوبی یافت می شوند.
• کانی های فلزی قابلیت چکش خواری و شکل پذیری بالایی دارند اما کانی های غیرفلزی فاقد قابلیت چکش خواری و شکل پذیری هستند و این مواد معدنی به راحتی تجزیه می شوند.
• کانی‌های فلزی عموماً درخشندگی دارند اما کانی های غیرفلزی هیچ گونه درخشندگی و تابشی ندارند.

4 نوع اصلی طبقه بندی مواد معدنی طبق قانون معادن کشور

طبقه بندی اول

‌مواد معدنی همچون سنگ آهک، سنگ گچ، شن و ماسه معمولی، خاک رس معمولی، صدف دریائی، پوکه معدنی، نمک آبی و سنگی، مارن، سنگ لاشه ساختمانی و…

طبقه بندی دوم

مواد معدنی همچون آهن، طلا، کرم، قلع، جیوه، سرب، روی، مس، تیتان، آنتیموان، مولیبدن، کبالت، تنگستن، کادمیوم و سایر فلزات، نیترات ها، فسفات ها، براتها، نمک های قلیائی، سولفات ها، کربنات ها، کلرورها، میکا، گرافیت، تالک، کائولن، نسوزها، فلدسپات، سنگ و ماسه سیلیسی، پرلیت، دیاتومیت، زئولیت، بوکسیت، خاک سرخ، خاک زرد، خاک های صنعتی، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی مانند الماس، زمرد، یاقوت، یشم، فیروزه، انواع عقیق، انواع سنگ‌های تزئینی و نما، انواع زغال سنگ‌ها و شیل های غیر نفتی

طبقه بندی سوم

کلیه هیدروکربورها همانند:نفت خام، گاز طبیعی، قیر، پلمه، سنگ های نفتی، سنگ آسفالت طبیعی و ماسه‌های آغشته به نفت، به استثنای ذغال سنگ

طبقه بندی چهارم

‌کلیه مواد پرتوزا

سوالات متداول

ساختار مواد معدنی چگونه است؟

ساختار مواد معدنی یک جامد غیر آلی و کریستالی شفاف است که توسط فرآیندهای طبیعی تشکیل شده و دارای ترکیب شیمیایی مشخصی است. طبقه بندی مواد معدنی را می توان با خواص فیزیکی مشخصه آنها مانند ساختار کریستالی، سختی، رگه ها و شکافندگی انجام داد.