سود سرشار قیمت‌گذاری دستوری برای «تولیدکننده نماها»

البته گرچه با مدیریت کارآمد‌تر می‌شد سهم این فلز را از درآمد‌های صادراتی غیر‌نفتی افزایش هم داد، اما واقعیت این است که در برخی موارد تصمیم‌گیری‌های بعضا نامناسب دولت‌ها درخصوص این فلز استراتژیک، آمار‌های صادراتی را نیز دستخوش تغییرات منفی کرده است. یکی از این تصمیم‌های تاریخی که ترکش‌های بزرگ آن به صادرات نیز خواهد رسید، فروش داخلی بر مبنای دلار دستوری 4200 تومانی است، چرا که با فروش داخلی به نصف قیمت صادراتی، انگیزه ثبت تقاضاهای کاذب در بازار داخل برای این فلز استراتژیک افزایش پیدا کرده و حتی اگر مقصد این کالا صادرات نیز باشد از راه‌های غیر‌اصولی خواهد بود و قطعا ضمن تحت تاثیر قراردادن بازارهای صادراتی، بعضا به‌دلیل عدم آشنایی کافی برخی از صادر‌کنندگان با پرمیوم‌های رایج بین‌المللی و عرضه با نرخ‌های زیر قیمت روز بازار، باعث خدشه وارد شدن به اعتبار شرکت در فضای بین‌المللی خواهد شد.

پیامد‌های این تصمیم که از اردیبهشت ماه سال جاری اجرایی شد به اوج خود رسیده و انتقاد‌های زیادی را در محافل اقتصادی به‌دنبال داشته است تا جایی که شایعه پایان یافتن فروش با نرخ‌های دستوری دربورس کالا موجب تحولات مثبت و رشد شاخص در روز دوشنبه 29 مرداد ماه سال‌جاری در بورس اوراق بهادار شد که حاکی از استقبال بازار سرمایه از استقلال قیمتی فلزات بود.استقبال بازار سرمایه از استقلال قیمتی دماسنج این روز‌های بازار است، بازاری که تشنه شفافیت در روزهای مبهم اقتصادی است و در انتظار تصمیماتی بهتر برای حذف رانت و واسطه از بازار‌ها و آینه‌ای شفاف از وضعیت اقتصادی است.بهروز رحمتی، مدیر امور سهام، سرمایه‌گذاری و مجامع شرکت ملی صنایع مس ایران ضمن تاکید فراوان بر لزوم توجه شایسته‌تر به مقوله‌های مهمی چون حسن تدبیر و دانش‌محوری و شفافیت مسوولان و فعالان بازار سرمایه در فضای اقتصاد کنونی کشور به پرسش‌های ما درخصوص وضعیت مبادلات این فلز در بورس کالا و همچنین وضعیت سهام و صادرات شرکت پاسخ داد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

قیمت‌گذاری بر مبنای دلار 4200 تومانی چه عواقبی برای شرکت مس داشت؟

قیمت‌گذاری دستوری در فضای معاملاتی شفافی مثل بورس، غیر از ایجاد رانت دستاورد دیگری ندارد، شاید قیمت‌گذاری در نفس خود در زمانی مصوب و اجرایی شد که نگرانی از رشد بی رویه قیمت‌ها وجود داشت اما با فاصله گرفتن قیمت‌ها در بازار و بورس تا جایی‌که تفاوت بیش از 130 درصدی پیدا کرده بود نظر هر کسی را جلب می‌کرد تا با هر روشی که شده در بورس، محصولات مسی را خریداری کرده و در قالب‌های مختلف حتی به‌عنوان قراضه آن را به بازارهای داخلی یا بعضا به کشورهای همسایه و با نرخ‌های بسیار پایین تر از نرخ بازارهای بین‌المللی بفروشد.

از سویی به دلیل اینکه نظارت دقیقی توسط دولت بر این زنجیره انجام نشده بود، بعضا مس به‌دست مصرف‌کننده و تولید‌کننده واقعی صنایع پایین‌دستی نیز با این قیمت‌ها نمی‌رسید. در واقع اگرچه یکی از اهداف و دلایل مهم دولت در ابلاغ نرخ دستوری مذکور، حمایت از صنایع پایین دستی داخلی بود، ولی به‌دلیل ایجاد تقاضای کاذب، بعضا تامین بخشی از نیاز واقعی تولیدکنندگان واقعی داخلی هم با مشکل مواجه شد. شایان ذکر است که تولید‌کنندگان زیادی در این عرصه فعالیت می‌کنند اما تنها شرکت مس به‌عنوان اولین شرکتی که بورس فلزات تهران در بدو راه‌اندازی با عرضه مفتول مسی 8 میلی‌متری آن آغاز به‌کار کرد، به‌عنوان پیشتاز عرضه محصولات در بورس کالا، صد در صد محصولات تولیدی خود را در بورس کالای ایران و به‌صورت شفاف عرضه می‌کند و بعضا برخی از سایر تولید‌کنندگان محصولات مشابه به دلیل اینکه متعلق به بخش خصوصی هستند با اینکه 100درصد مواد اولیه را از شرکت ملی صنایع مس ایران تامین می‌کنند، از فروش کامل در بورس تبعیت نکرده یا بخش اندکی را از طریق بورس عرضه می‌کنند. از این رو فروش یک‌جانبه نه تنها به نفع تولید‌کننده میانی و مصرف‌کننده نبوده بلکه پای واسطه‌ها یا «تولید‌کننده نماها» را نیز به انحای مختلف به بورس کالا باز کرده بود. حتی به دلیل اینکه ما ابتدا متعهد به تامین نیاز بازار داخل هستیم و سپس مازاد بر نیاز داخل را صادر می‌کنیم باعث ایجاد تقاضای کاذب در بازار نیز شده بود و فرصت‌های صادراتی ما را نیز تحت‌الشعاع قرارداده است.مکاتبات زیادی با وزارت صمت، ایمیدرو و سازمان بورس و بورس کالا انجام شد تا تاثیر این تصمیم اشتباه و از بین رفتن منافع سرمایه‌گذاران و سهامداران مس به‌ویژه 50 میلیون سهامدار سهام عدالت را که عمدتا از اقشار کم‌درآمد جامعه تلقی می‌شوند متذکر شویم، خوشبختانه به نظر می‌رسد در هفته جاری تصمیم در این خصوص نهایی و اجرایی خواهد شد.

تغییرات قیمت‌های پایه مس در بورس کالا یا شرایط عرضه به شما اعلام شده است؟

خیر هنوز نحوه فرمول قیمت‌گذاری جدید در بورس کالا به ما اعلام نشده اما آنچه مطمئن هستیم این است در مورد اینکه تاکنون نحوه قیمت‌گذاری اشتباه بوده به قطعیت رسیده‌اند و قرار است یک هفته آتی تغییرات اساسی در این زمینه داشته باشیم یا با نرخ تسعیر ارز بازار ثانویه عرضه خواهد شد که البته دولت اصرار به عرضه با نرخ 4200 تومانی و برداشته شدن سقف رقابت دارد که آن هم بهتر از شرایط قبلی است و بازار جایگاه واقعی خود را به‌تدریج پیدا می‌کند.حتی درز این خبر در بازار سرمایه موجب افزایش شاخص بازار سرمایه شد و حدود 155 میلیون سهم شرکت در روز دوشنبه 29 مرداد ماه معامله شد که پس از آن سایر فلزات غیر‌آهنی و همچنین فولادی‌ها نیز مثبت شدند.

همواره این نگرانی وجود دارد تا در صورت آزاد‌سازی قیمت‌ها با رشد مواجه شوند چه تضمینی در این خصوص برای ساماندهی وجود دارد؟

در حال حاضر تفاوت بین قیمت‌های بورس و بازار باعث ایجاد تقاضای کاذب شده اما واقعیت این است که همواره در طول 10 سال گذشته میزان تولیدات مس بیش از نیاز بازار داخل بوده و حدود نیمی از محصولات صادر شده است بنابراین نگرانی زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که کمبود محصول وجود داشته باشد که این مهم در مورد شرکت ملی صنایع مس ایران به هیچ عنوان جای نگرانی نداشته و نخواهد داشت.

در برنامه تولید امسال در نظر داریم بیش از 200 هزار تن مس کاتدی تولید کنیم که همین الان نیز از برنامه پیش‌بینی تولید جلوتر هستیم و حتی احتمال خلق رکورد جدیدی در تولید مس کاتدی کشور در پایان سال‌جاری قابل تصور است و این در حالی است که میزان نیاز واقعی داخل با توجه به شرایط واقعی اقتصادی کشور حدود 50درصد تولید و در حدود 100 هزار تن برآورد می‌شود.

تداوم این روند منافع شرکت ملی صنایع مس را که دارای حدود 40 هزار سهامدار خرد و حدود 50 میلیون سهامدار سهام عدالت است و عمدتا سهامداران عدالت را که از اقشار کم درآمد جامعه هستند، نشانه گرفته و در واقع اصل تصمیم را که در راستای منافع مردم و به‌ویژه قشر آسیب پذیر کشور است به چالش می‌کشد.

صورت‌های مالی چهار ماهه شرکت حاکی از رشد بوده، آیا این رشد با فروش‌ دلار 4200 تومانی به‌دست آمده است؟

بر اساس اقداماتی که در شرکت صورت گرفته و عملکرد مثبت شرکت این سود به‌دست آمده و ناشی از پایین آوردن هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده و رشد تولید و بالارفتن قیمت‌های جهانی بوده و در صورتی که فروش با قیمت‌های آزاد صورت گیرد، این میزان سود در EPS تاثیرات تصاعدی خواهد داشت.

سال گذشته 160 هزار تن مس کاتدی تولید کردیم که با اقدامات صورت گرفته در برنامه امسال حدود 220 هزار تن مس کاتد تولید خواهیم کرد که این میزان رشد در صورت‌های‌ مالی ناشی از اتفاق‌های واقعی عملکردی شرکت بوده است.

طرح‌های توسعه‌ای شرکت به چه مرحله‌ای رسیده و اقدامات مثبتی که از آن صحبت می‌کنید چه بودند؟

در راستای چشم‌انداز بلندمدت و توسعه صنعت مس در کشور، پروژه‌های متعددی در نظر گرفته شده‌اند. تغییرات مدیریتی در شرکت ملی صنایع مس ایران در حدود سه ماه گذشته انجام شده است و طی این مدت جلسات متعددی در این حوزه نیز برگزار شده است. به نظر می‌رسد روند حرکت شرکت باز هم رو به جلو باشد و در حوزه توسعه قطعا این روند مثبت ارزیابی می‌شود.

در همین راستا با افزایش سرمایه 30 درصدی شرکت از محل سودانباشته که درخواست آن نیز به سازمان بورس در حال ارسال است و در سایت کدال نیز منتشر شده است، چند پروژه شرکت را تامین مالی کرده و صرف طرح‌های توسعه‌ای شرکت و عمدتا در حوزه معدنی می‌شود که بیشترین ارزش افزوده را در زنجیره تولید مس در اختیار خواهند داشت.

در این رابطه اولویت اول شرکت برای توسعه و راه‌اندازی پروژه‌ها، حوزه معدن و فرآوری تا تولید کنسانتره مس خواهد بود که دارای حاشیه سود حدود 80 درصدی از کل سود قابل دسترسی در زنجیره کامل تولید از معدن تا پالایش است. در مرحله بعدی توسعه ذوب و پالایشگاه است که البته نسبت به کنسانتره حاشیه سود کمتری دارد (حدود 20 درصد) و البته قطعا این حوزه نیز سودآور بوده و باعث ایجاد برکت کامل صد درصدی برای صنعت مس کشور خواهد شد که این نوع طرح‌ها نیز با عنایت به لزوم توسعه پایدار و متوازن زنجیره کامل تولید، در اولویت بعدی توسعه قرار خواهند گرفت.

به نظر می‌رسد به زودی با بازنگری در حوزه توسعه که برای سومین بار دستخوش تغییرات اساسی مثبت می‌شود، یک توسعه پایدار و متوازن برای اجرای طرح‌های توسعه تعریف شود تا در چشم‌انداز 1404 به آن دست پیدا کنیم. با اجرای این طرح‌ها هم در حوزه مس حاصل از کنسانتره (مس محتوی) و هم برای تولید مس کاتد افزایش ظرفیت قابل توجه رخ خواهد داد.

در سال گذشته 160 هزار تن مس کاتدی تولید شده است که پیش‌بینی می‌شود در سال جاری این میزان به 220 هزار تن افزایش پیدا کند و پس از راه‌اندازی کامل کارخانه‌های اسید سولفوریک در مجتمع مس سرچشمه و کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد، طی حدود یک سال آینده ظرفیت تولید 300 تا 350 هزار تن مس کاتدی عملیاتی شود و روند صعودی افزایش تولید در سنوات بعدی با شیب قابل توجهی افزایش یابد.

ضمن اینکه با افتتاح پروژه‌های اسید سولفوریک، عملکرد محیط زیستی شرکت ملی صنایع مس ایران نیز بهبود و ارتقای شایسته‌ای خواهد یافت. چرا که این پروژه‌ها عمدتا با اهداف توامان زیست‌محیطی و اقتصادی در دست اقدام هستند و توسعه پیدا می‌کنند.

مطابق برنامه تدوین شده مقرر است این پروژه‌ها در نیمه دوم سال جاری به تدریج به بهره‌برداری برسند. البته در فرآیند راه‌اندازی پروژه‌ها ممکن است تاخیر یا اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی رخ دهند که این موضوع در دنیا نیز طبیعی است.

بنابراین حتی اگر اندکی تاخیر در راه‌اندازی این پروژه‌ها نیز اتفاق بیفتد، باز هم برنامه‌های توسعه شرکت تغییر نمی‌کند و با راه‌اندازی آنها گام‌های بسیار بلندی در راستای موضوعات مرتبط با بهبود شرایط زیست‌محیطی و کنترل آلایندگی‌های احتمالی در منطقه برداشته خواهد شد.

همچنین سال گذشته از تکنولوژی روز دنیا به نام تکنولوژی ذوب تشعشعی (فلاش) بهره‌مند شدیم که تولیدات ما را افزایش خواهند داد.

  روش ذوب فلاش چه تاثیری در کاهش بهای تمام‌شده و افزایش تولید دارد؟

تکنولوژی ذوب مسی که در مجتمع مس سرچشمه تا سال گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، روش شعله‌ای یا انعکاسی بوده که به تکنولوژی ذوب ریورب در کشور معروف بود. این تکنولوژی بیش از 100 سال قدمت داشته و قدیمی‌ترین تکنولوژی ذوب مس دنیا به شمار می‌آید که طی چند دهه اخیر تقریبا در اکثر نقاط دنیا منسوخ و برچیده شده بود.

شرکت ملی صنایع مس ایران نیز در راستای جایگزینی فرآیندهای ذوب قدیمی مس با تکنولوژی‌های نوین و به روز و به منظور ارتقای کیفیت محصولات تولیدی، افزایش راندمان عملیات ذوب و کاهش ضایعات، کاهش قیمت تمام شده محصول و به ویژه بهبود شرایط زیست‌محیطی اقدام به جایگزینی فرآیند ذوب قدیمی ریورب با تکنولوژی نوین ذوب تشعشعی (Flash Smelting) کرد که طرح مذکور از اواسط دهه 80 در دستور کار جدی شرکت قرار گرفته و نهایتا در سال گذشته راه‌اندازی شد.

بدون شک تکنولوژی ذوب فلاش، یکی از مدرن‌ترین تکنولوژی‌های روز دنیا به ویژه برای ظرفیت‌های حدود 300 هزار تن و بیشتر است و قطعا تاثیر بسیار زیادی در کاهش قیمت تمام شده تولید مس خواهد داشت.

در حوزه مصرف انرژی، عموما تکنولوژی‌های نوین ذوب فلاش در مقایسه با تکنولوژی قدیمی ذوب ریورب، میزان مصرف انرژی را حتی تا حدود 10 برابر می‌تواند کاهش دهد. در حوزه نیروی انسانی بیش از 2 برابر تعداد نیروی انسانی موردنیاز برای فرآیند ذوب کاهش می‌یابد.

در بخش کاهش مصرف آب، با عنایت به شرایط کم‌آبی کشور و لزوم استفاده از تکنولوژی‌هایی که مصرف آب کمتری دارند، صرفه‌جویی بیش از 4 برابری انجام خواهد شد. در حوزه مصرف سوخت‌های فسیلی مانند گازوئیل، مازوت و گاز طبیعی نیز صرفه‌جویی بسیار قابل توجهی انجام خواهد شد و در واقع قابل مقایسه با فرآیند قدیمی ریورب نخواهد بود.

در مجموع چنانچه هزینه‌های عملیاتی (OPEX) هر تن کنسانتره مس در فرآیند ریورب در دنیا مشابه کوره‌های ذوب قدیمی ریورب در مجتمع مس سرچشمه، حدود 150 تا 200 دلار بر تن کنسانتره مصرفی در نظر گرفته شود، این عدد برای یک تکنولوژی فلاش با ظرفیت حدود 300 هزار تن در سال حدود 50 دلار بر تن و برای ظرفیت‌های حدود 400 هزار تن در سال هزینه ذوب(Treatment Cost) می‌تواند حتی تا حدود 30 دلار در تن نیز کاهش یابد.

از طرف دیگر قابلیت بالای در دسترس بودن این کوره‌ها نسبت به کوره‌های ذوب ریورب است که این نسبت حدودا بیش از 86 درصد در مقایسه با حدود 58 درصد کوره‌های ذوب شعله‌ای است.همچنین سازگاری عالی با محیط زیست از جمله دیگر مزایای غیرقابل انکار این نسل از تکنولوژی نوین است که درصد جذب گوگرد در این تکنولوژی عموما بیش از 95 درصد است که با درصد جذب گوگرد حدود 25 درصدی کوره‌های ذوب ریورب، اختلاف فاحشی را نشان می‌دهد.

همچنین میزان غلظت گاز SO2 در گازهای خروجی کوره‌های ذوب فلاش حدود 20 درصد است که این عدد برای کوره‌های ریورب حدود 2 درصد است. این مهم از آنجا حائز اهمیت است که به راحتی می‌توان گازهای خروجی کوره‌های ذوب فلاش را به‌صورت اقتصادی تبدیل به اسید سولفوریک و در مراحل بعدی تبدیل به کود شیمیایی یا سایر محصولات صنایع پایین‌دستی کرد. به‌عنوان خلاصه چنانچه هزینه ذوب برای کوره ذوب قدیمی ریورب (TC) حدود 200 دلار بر تن باشد، برای یک کوره با تکنولوژی ذوب فلاش در شرایط مشابه این عدد حدود 40 دلار خواهد بود که تاثیر قابل توجهی بر کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی شرکت خواهد داشت. بدون شک با راه‌اندازی کامل کوره ذوب فلاش مجتمع مس سرچشمه با ظرفیت کامل حدود 300 هزار تنی، شاهد کاهش قابل ملاحظه قیمت تمام‌شده و افزایش EPS شرکت خواهیم بود.

  وضعیت فلز مس در بازار‌های جهانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در حال حاضر مس در بورس فلزات لندن حدود 6 هزار دلار قیمت دارد، این در حالی است که حدود 8 ماه متوالی در قیمت حدود 7 هزار دلار بود اما متاسفانه نزاع ارزی و تعرفه‌ای بین آمریکا و چین و اتحادیه اروپا باعث تحت تاثیر قرار گرفتن رشد اقتصادی چین و پایین آمدن سطح قیمت‌های فلزات در بازار جهانی شد اما هم‌اکنون قیمت‌ها به ثبات نسبی رسیده و سطح 6 هزار دلار نیز مطلوب ارزیابی می‌شود. کیفیت کنسانتره و کاتد تولیدی ایران، از برترین‌های دنیاست. به‌عنوان نمونه کاتدی که شرکت مس تولید و صادر می‌کند، همواره مورد استقبال مصرف‌کنندگان دنیا به ویژه شرکت‌های اروپای غربی است. یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی و همچنین تریدر (تاجر) دنیا که خود خطوط تولید مس متعددی در اقصی نقاط دنیا دارد، همواره اعلام می‌کرد که شرکت‌های اروپایی هنگام انتخاب برند کاتد، اصرار به خرید برند شرکت ملی صنایع مس ایران در مقایسه با برند تولیدی خود این شرکت دارند که عمدتا به دلیل عیار بالاتر از حد استاندارد کاتد تولیدی شرکت ملی صنایع مس ایران است. عیار مس استاندارد دنیا بر اساس استاندارد گرید A بازار بورس لندن (LME) حدود 99.990درصد است اما کیفیت محصولات مسی تولیدی شرکت ملی صنایع مس ایران 99.998درصد بوده که 8 هزارم درصد بهتر از استاندارد جهانی است که همین میزان بهبود کیفیت در تولید خیلی از صنایع پایین‌دستی حساس بسیار کلیدی و مهم است. همچنین در حوزه تولید کنسانتره مس هم جزو معدود معادن مس دنیا هستیم که کنسانتره‌ای تولید می‌کنیم که در بازارهای بین‌المللی به کنسانتره فوق تمیز معروف است، به این معنی که فاقد عناصر مزاحم یا سمی مانند آرسنیک و… است. در حق کشور و ملت کم‌لطفی است محصولی که در دنیا با پرمیوم‌های بالاتر از اروپایی و آمریکایی هم خریداری می‌شود، به دست دلالان بدهیم و آنها هم زیر قیمت به بازارهای جهانی بفروشند که هم باعث کاهش اعتبار کشور و هم باعث وارد شدن زیان به سهامداران شرکت ملی صنایع مس ایران خواهد شد.

  با توجه به تحریم‌ها مشکلی در فروش‌های بین‌المللی و روند صادرات مس نخواهیم داشت؟

خیر. به جرات می‌توان گفت تحریم‌ها این بار به‌رغم جوسازی‌های داخلی و بین‌المللی بسیار کم‌عوارض‌تر از تحریم‌های دور قبلی است، چرا‌که در تحریم‌های پیشین متاسفانه به نوعی اجماع جهانی ایجاد شده بود و نهایتا شاهد قطعنامه‌های سازمان ملل و… بودیم و در آن شرایط نیز مس به بازار‌های جهانی صادر می‌شد گرچه در زمانی نسبتا کوتاه مشکل در فروش ایجاد شد و موجودی انبار‌ها بالا رفت اما در همان زمان نیز راه‌های دور زدن تحریم را ایجاد کرده و در حدود یک میلیارد دلار صادرات انجام دادیم، بنابراین در شرایط کنونی که تنها آمریکا از برجام خارج شده و کشور‌های اروپایی به حفظ برجام تاکید دارند و همچنین اجماع نظری برای تحریم یک‌جانبه ایران از سوی کشور‌های دیگر وجود ندارد، در زمینه تحریم‌های آمریکا تنها نیستیم و حتی آمریکا در ادامه سیاست‌های استکباری و غلط خود هر از گاهی کشورهای دیگری را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، از جمله اخیرا تحریم‌هایی را بر کشورهای روسیه و ترکیه نیز وضع کرده است، بازار‌های صادراتی زیادی پیش روی ما هستند و می‌توان صادرات را ادامه داد. سال گذشته ارزش صادرات مس به بیش از 2/ 1میلیارد دلار رسید که پیش‌بینی می‌شود در سال جاری نیز این رقم حفظ شود. گرچه احتمال دستیابی به این رقم در حالی به‌دست خواهد آمد که شاهد تغییر سیاست‌های دولت در بازار داخلی باشیم و دولت هرچه سریع‌تر از نرخ دستوری 4200 تومانی دست بردارد و نرخ بازار رسمی و آزاد را به رسمیت بشناسد. در صورت عدم توجه دولت به این مهم، قطعا تقاضای کاذب ایجاد شده می‌تواند دستیابی به اعداد مذکور را به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد.

توصیه شما به سهامداران و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه چیست؟

معتقدم امسال به‌رغم وضع تحریم‌ها سال خوبی در بازار سرمایه خواهیم داشت. گرچه با اینکه فضا و شاخص مثبت است سهامداران و سرمایه‌گذاران باید با حسن تدبیر بیشتر و دانش محوری بیشتری در بازار حضور داشته باشند. چرا که با وجود ریسک‌های سیستماتیک و غیر‌سیستماتیکی که امسال هم در فضای بین‌المللی و هم در فضای داخلی محتمل است روند بازار سرمایه نوسانات و تلاطم بیشتری را شاهد خواهد بود و بهتر است بر اساس شایعات از تصمیم‌گیری‌های شتاب زده پرهیز کرده و لزوما بر‌اساس تحلیل‌ها ی تکنیکال و فاندامنتال و با در نظر گرفتن ریسک‌های بازار، خرید و فروش انجام بدهند. امید آن می‌رود مسوولان و سهامداران و فعالان عرصه بازار در سال پیش رو با حسن تدبیر، دانش محوری و همچنین پاکی بیشتر اقتصاد کشور را همراهی کنند که این مثلث مهم تنها راه خروج از بحران‌هایی است که هرازگاهی فضای کشور را متلاطم و به اقتصاد کشور آسیب‌های فراوانی وارد کرده است. ایران آنقدر پتانسیل در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و به‌ویژه حوزه بسیار مهم، فوق‌العاده و مغفول مانده معدنی دارد که در صورت توجه شایسته‌تر به این سه ضلع می‌توان تنها با تکیه واقعی بر توان داخلی و با اخذ کمک‌های تکنولوژیک حداقلی از دوستان واقعی بین‌المللی خود، کشور را از هر بحرانی نجات داده و به ساحل امن و آرامش و پایداری رهنمون ساخت که توامان برای مردم کشور و نظام مقدس جمهوری اسلامی، برکات غیر‌قابل انکاری به ارمغان خواهد آورد.