چینی ها زیر و بم سنگ های تزئینی را از ما یاد گرفتند/ در شرایط تحریم عوارض 20 درصدی بر صادرات، خودتحریمی است

معدن 24– در کشور ما افزون بر 2 هزار پروانه بهره برداری سنگ تزئینی و ساختمانی صادر شده ولی بر اساس اغلب اظهار نظرها، حدود نیمی از این واحدها فعال هستند و رکود در بخش ساختمان، موجب شده که استخراج و فرآوری سنگ از رونق بیفتد.

در هفته های اخیر و با انتصاب دکتر حسین مدرس خیابانی، به عنوان سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت و از طرفی انتصاب داریوش اسماعیلی، معاون جدید امور معادن این وزارتخانه، بین فعالان حوزه صنعت سنگ، این امیدواری به وجود آمده که تغییرات خوشایندی در راه است.

معدن 24، در خصوص آسیب شناسی وضع موجود و شناخت دقیق از مشکلات این حوزه معدنی و ارائه راهکار برای پیشبرد فعالیت های معدنی و صنایع معدنی کشور، با «خدابخش علیپرست»، فعال بخش معدن و از صادر کنندگان پیشکسوت سنگ تزئینی و ساختمانی کشور گفت و گو کرده است که آن را می خوانید.

*استان اصفهان، یکی از استان هایی است که در حوزه سنگ های تزئینی بین استان های کشور پیشتاز است ولی عمده معادن سنگ این استان در نطنز، میمه و گلپایگان، قرار دارند.

این سه شهرستان شمالی استان چه خصوصیاتی داشته اند که تمرکز معادن سنگ تزئینی و ساختمانی استان اصفهان در این شهرستان ها قرار گرفته است و مثلا در جنوب استان چنین تمرکزی وجود ندارد؟

-سنگ ها انواع مختلفی دارند و برای مثال، ما در سمت نطنز، سنگ گرانیت د اریم که سنگ آذرین (آتشفشانی) است و سنگ تراورتن (رسوبی). در سمت «لای بید» میمه، سنگ به اصطلاح چینی (کریستال) وجود دارد که یک نوع سنگ مرمریت است. همچنین در 15 کیلومتری لای بید، در شهرستان گلپایگان سنگ گدار وجود دارد.

استان اصفهان از نظر وجود معادن، غنی است ولی معادن آن، معادن سوپر و درجه یک نیست یعنی معادن خاص نیستند، اما سنگ های آن برای مصارفی مثل نمای ساختمان، خوب هستند.

وقتی که در یک منطقه، یک معدن به بهره برداری می رسد و سنگ آن مشتری دارد و بازار پسند است، متقاضیان دیگر برای همان منطقه درخواست پروانه بهره برداری معدن می دهند.

البته در حوزه فرآوری سنگ، قطب صنعت سنگ اصفهان، حرف اول را در ایران می زند یعنی قیمت سنگ های کشور، در قطب محمود آباد اصفهان تعیین می شود. در سال های اخیر، اصفهان بیش از هزار واحد فرآوری سنگ داشت و امروزه تعداد آنها دو برابر شده است.

*آیا سنگ خام از استان های دیگر هم به شهرک فرآوری سنگ محمود آباد اصفهان می آید؟

-بله. از استان های دیگر هم سنگ برای فرآوری به اصفهان می آید. نکته مهم این است که در منطقه محمودآباد اصفهان، به اهمیت فرآوری بهتر سنگ پی برده اند و از جمله این که از ارّه سنگبُری استفاده می کنند. استفاده از دستگاه ارّه سنگبُری، باعث می شود ضایعات سنگ کمتر شود.

در دهه های گذشته، عمدتاً از دستگاه قله بُر استفاده می شد و البته الان هم برخی واحدها از این نوع دستگاه ها استفاده می کنند. قله بُرهای طولی بُر 60 سانتی متری و 2 متری وجود داشت و تک تیغ بودند.

الان قله بُر 30 تیغه داریم. در حال حاضر، عمده کارها با ارّه سنگبُری 40 تا 80 تیغه انجام می شود. در این حالت، بلوک سنگ را زیر ارّه می گذارند و سنگ را به شکل اسلَب در می آورند. با این روش ضایعات کمتری اتفاق می افتد و بهتر از دستگاه قله بر است.

هر چند که قیمت دستگاه ارّه بُر، در حد بالایی است. در نتیجه همه واحدها توانایی مالی استفاده از این نوع دستگاه را ندارند و تعدادی از واحدها، از این نوع دستگاه بُرش سنگ دارند یعنی کسانی که از دستگاه ارّه بُر استفاده می کنند موفق هستند.

*قیمت دستگاه ارّه بُر با قله بُر تفاوت زیادی دارد؟

-بله، تفاوت قیمتی زیادی دارند. در زمان استفاده از ارّه بُر، باید یک خط کامل تولید را خرید و نصب کرد. بعد از این که سنگ به شکل اسلَب، بُرش می خورد، در مرحله بعد باید از دستگاه «ساب اسلَب» استفاده کرد که برای ساییدن سنگ است.

همچنین باید دستگاه خشک کُن سنگ داشته باشیم و در ادامه باید رزین (براق کردن) شود. در ایران، زمان زیادی نیست که از این روش استفاده می شود. در حالی که در کشورهای چین و ایتالیا از سال ها قبل از این روش استفاده می کنند.

چینی ها که در این حوزه ورود کردند، از کشورهای مختلف کپی برداری کردند. در حال حاضر هم از روش های ایتالیا استفاده می کنند و برای مثال با آب، کار بُرش سنگ را انجام می دهند.

در این حالت، ضایعات آن در حد صفر است. مثلاً اگر از یک تُن سنگ در ایران، بتوانند 6 یا 7 متر مربع، سنگ فرآوری کنند، در چین 12 یا 13 متر مربع سنگ می گیرند و اگر بیش تر از این مقدار نگیرند، کمتر نمی گیرند.

*این وضع، مربوط به فرآوری سنگ است. در حوزه استخراج در معدن، وضعیت معادن سنگ ما چگونه است؟

-در معدن های ما، مشکل فرسوده بودن خط تولید را داریم. ماشین آلات راه سازی و معدنی ما فرسوده هستند و در سال های گذشته، ماشین آلات جدید وارد کشور نشده. انجام نشده واردات، یا به خاطر تحریم است یا این که به خاطر افزایش نرخ ارز، معدن داران نمی توانند ماشین آلات جدید را وارد کنند.

عمده ماشین آلاتی که وجود دارد مربوط به دوره جنگ و قبل از جنگ است و در آن دوران خریداری شده. البته در سال 1371 شرکتی که زیر مجموعه وزارت معادن و فلزات بود، تعداد کمی ماشین آلات وارد کرد و این ماشین آلات به معادن نرسید.

کارخانه های ما هم به جز واحدهایی که ارّه سنگبُری و خط جدید دارند، قدیمی هستند. این کارخانه های قدیمی، هم کوچک هستند و هم سنتی. در نتیجه نمی توانند به طور صنعتی کار فرآوری سنگ را انجام بدهند.

این واحدها توان تعویض دستگاه های فرآوری را ندارند و به همین دلیل هزینه تولید بالا می رود.

*پس سنگ های استان های دیگر به استان اصفهان می آید ولی نهایتاً قیمت تمام شده سنگ بالا می رود.

-بله. این سنگ ها به اصفهان می آید و برش داده می شود که مشتری را جذب کنند. در حالی که اگر در هر استان، سنگ همان استان بُریده و فرآوری شود، هزینه تمام شده آن پایین تر خواهد بود.

فرض کنید که سنگ ده بید (شمال استان فارس) باید در همان ده بید بریده شود ولی الان توان فرآوری ده بید، نسبت به اصفهان کمتر است و نمی توانند همه سنگ ها را بُرش بزنند همچنین سنگ های گرانیت استان خراسان جنوبی که در نزدیکی مرز افغانستان است تا به اصفهان بیاید، هزینه حمل و نقل به آن اضافه می شود.

بر این اساس، اگر برنامه هایی باشد که کارخانه های فرآوری در استان های دیگر تاسیس شود خیلی بهتر از وضع کنونی خواهد شد. چرا که حمل سنگ بلوک از سیرجان و بندرعباس، هزینه زیادی را تحمیل می کند.

*درباره شرکت بازرگانی خودتان که در حوزه سنگ فعال است، اعلام کرده اید که بهترین ماشین آلات مدرن و روز سنگبُری را دارید اما ظاهراً فعالیت کارخانه فرآوری را متوقف کرده اید.

-ما یک تعداد کارخانه فرآوری را در اختیار داشتیم و سنگ هایی را که می خواستیم ببُریم و صادر کنیم، به این واحدها می دادیم. ما در زمینه صادرات سنگ کوپ (سنگ بلوک و استخراج شده از معدن) هم کار می کنیم ولی الان متاسفانه، مشکلاتی در زمینه صادرات سنگ کوپ ایجاد شده.

واقعیت این است که فرآوری کشورهای دیگر، بالاتر از ایران است. آن واحدهایی که ما سنگ را به آنها می دادیم و اسَلب (سنگ فرآوری شده و با ضخامت بیش تر) و تایل (فرآوری نهایی و سایز شده) صادر می کردیم، خودشان توان صادرات نداشتند.

الان آن واحدها توان صادرات پیدا کرده اند و در حال حاضر، قیمت را برای ما به حدی بالا برده اند. در نتیجه ما توان این که سنگ را برای بُرش بدهیم و در زمان معین که قرارداد با یک کشور داریم، به تعهدات خودمان عمل کنیم، نداریم.

به همین دلیل، الان فعالیت خودمان را بر صادرات سنگ کوپ تمرکز داده ایم ولی در سال 1398 عوارض 20 درصدی بر صادرات این نوع سنگ وضع کردند. البته در دولت آقای احمدی نژاد هم، عوارض بر صادرات سنگ وضع کردند.

*در سال 1389 یعنی در آقای احمدی نژاد عوارض 70 درصدی بر صادرات سنگ وضع شده بود که بعدها لغو شد.

-صادر کننده، دست و چپ راست دولت است ولی در کشور ما از صادر کننده حمایت نمی شود. ما اگر مشتری خارجی را به کشور می آوریم، با هزینه خودمان است و دولت کوچک ترین هزینه ای را قبول نمی کند.

با این حال یک دفعه، عوارض بر صادرات وضع می کنند. از یک طرف تحریم هستیم و از طرف دیگر، دولت برای صادرات سنگ عوارض تعیین کرده است. در همان زمان آقای احمدی نژاد که عوارض وضع کردند، صادرات ایران متوقف شد و مشتری های ایران به خریدار سنگ ترکیه رفتند.

ما هر چه در آن سال ها در زمینه صادرات رشته بودیم، همه را پنبه کردند. در حالی که ما بودیم که به عنوان بخش خصوصی، در نمایشگاه های بین المللی سنگ، غرفه اجاره و با مشتریان ارتباط برقرار می کردیم. ما بودیم که هزینه می کردیم و مشتری را به ایران می آوردیم. آن عوارض زمان آقای احمدی نژاد باعث شد ما مشتریان خود را از دست بدهیم و در سال گذشته هم عوارض بر صادرات وضع شد.

*انتظار دارید که دولت هزینه هایی را متقبل شود تا صادرات انجام شود؟

بله. بالاخره یک صادر کننده باید از طرف دولت تشویقی بگیرد و حمایت شود تا بتواند تعدادی از افراد را جذب کند و ایجاد اشتغال کند و پول وارد مملکت کند. البته ما دیگر به خاطر تحریم ها عملاً نمی توانیم فعالیت کنیم ولی عوارض هم بر صادرات سنگ وضع شد و این هم تحریم داخلی است.

در وضعیت کنونی، صادرات نفت نداریم و نرخ ارز و دلار دچار نوسان شده و هر چیزی را بر مبنای نرخ دلار قیمت گذاری می کنند. با عوارض 20 درصدی فعلی، صادرات تعطیل می شود ولی کشور ما به ارز نیاز دارد. خُب در این حالت، چگونه ارز وارد کنیم.

*در سال 1397 در حد 581 هزار تُن سنگ فراوری شده صادر شده که 144 میلیون دلار ارزش داشته. تقریباً قیمت هر تُن 247 دلار سنگ صادراتی می شود. از مهر ماه سال 1398 هم عوارض 20 درصدی بر صادرات سنگ وضع شده.

با توجه به این که میزان صادرات سنگ در سال 1398 اعلام نشده، آیا وضع این عوارض به طور مشخص بر صادرات تاثیر گذاشت و واقعاً وضعیت صادرات چگونه شد؟

-این عوارض، حتماً و صد در صد تاثیر گذاشت. یکی از کشورهایی که به آنها سنگ صادر می کنیم، عراق است. عراق، نمی تواند سنگ گران قیمت بخرد و همیشه سنگ ضعیف و ارزان می خرند.

در مورد ارتباط با کشورهای دیگر هم مشکل داریم. وزارت خارجه ما، با رویکرد سیاسی کار می کند و کمتر بر حوزه اقتصادی تمرکز دارد ولی سوال این است که چرا چین موفق شد؟

در زمانی که ایران، جنس خودش را به کشورهای مختلف صادر می کرد، اصلاً چین در حوزه سنگ فعالیتی نداشت. اما دولت چین، افراد مختلف را به عنوان کارمند سفارتخانه یا تدریس به کشورهای دیگر فرستاد ولی تمام آنها بازاریاب و کپی بردار بودند.

البته دولت چین هم، هزینه کرد و چینی ها تکنیک را از کشورهای دیگر گرفتند. دولت چین، آنها را از نظر مالی حمایت کرد و به آنها وام طولانی مدت می داد.

در ضمن، ما ارتباطات بانکی نداریم و مشتریان ما نمی توانند اعتبارات اسنادی (LC) باز کنند. اولین ضربه در اینجا به صادرات ما وارد می شود. مساله بعدی این است که ما الان یک مقدار سنگ را به چین، ایتالیا، روسیه و کشورهای اورآسیا صادر می کنیم ولی سوئیفت و ارتباط بانکی نداریم که ارز برگردد.

این پول باید به یک کشور ثالث برود و بعد به ایران بیاید. دولت ما هم می گوید حواله ارز ارائه شود و ارز وارد سامانه نیما شود ولی اگر کشورهای دیگر، پول ما را ندهند، نمی توانیم کاری انجام بدهیم.

*از طرفی اعلام شده که 100 میلیون دلار سنگ فرآوری شده از اصفهان صادر شده و در مجموع 161 میلیون دلار سنگ کوپ صادر شده. با توضیحاتی که شما دادید ظاهراً این درآمد ارزی برگرفته از تولیدات استان های دیگر هم بوده است.

*سنگی که صادر می شود فقط متعلق به معادن اصفهان نیست و نوع صادرات بستگی به سفارش مشتری دارد. برای مثال، ما به عنوان صادر کننده باید برویم سنگ کرمانشاه و شهر هرسین را صادر کرده یا باید سنگ خرم آباد را صادر کنیم.

الان فروش سنگ در بازار داخلی، به صورت نسیه و با چک انجام می شود. تعداد زیادی از این چک ها نیز برگشت می خورد. در حالی که چرخش کار اقتصاد از صادرات است و ما باید صادرات را فعال نگه داریم.

*در مورد شرکت خودتان اعلام کرده اید که یکی از بزرگترین و موفق ترین تامین کنندگان و صادر کنندگان سنگ های طبیعی به شکل بلوک، اسلی و تایل هستید. آیا این موفقیت مربوط به گذشته است یا این که الان هم به هر شکل و کم یا زیاد صادرات دارید؟

-این صادرات مربوط به قبل از تحریم است و اساساً ما دو نفر در ایران بودیم که صادرات سنگ را در دهه 70 شروع کردیم. ما یک تعداد مشتری به ایران آوردیم و هم سنگ کوپ و هم سنگ فرآوری شده، می فروختیم و حتی به چین سنگ فرآوری صادر می کردیم.

در حالی که الان سنگ فرآوری شده از ما نمی خرند. ما نمی خواهیم صادرات را متوقف کنیم ولی کاری کرده اند که صادرات را متوقف کنیم وگرنه ما دوست داریم کارمان را ادامه بدهیم.

ما هم یک مقدار در سال 1398 صادرات داشتیم ولی فقط اینقدر فعالیت می کنیم که بتوانیم امرار معاش کنیم.