وضع عوارض بر صادرات سنگ آهن، به ضرر شرکت های فولادی است/ با مداخله دولت در قیمت فولاد، قیمت مسکن ارزان نمی شود

معدن 24- در دوره یک ساله اخیر، وزارت صنعت و معدن در ارتباط با حوزه سنگ آهن و فولاد تصمیماتی را اخذ و اجرایی کرد که نارضایتی هایی را در زنجیره تولید فولاد ایجاد کرد ولی با تغییرات اخیر مدیریتی این وزارتخانه، فعالان صنعت و معدن در انتظار تصمیمات جدید و مشکل گشای آن هستند.
مهم ترین تصمیماتی که منجر به نارضایتی شد، اخذ عوارض 25 درصدی بر صادرات سنگ آهن بوده و این که دولت به جای احترام گذاشتن به مکانیسم عرضه و تقاضا در بورس کالای ایران، به شکل دستوری و مقتدرانه در معاملات بورس مداخله کرده و در عین حال، بازار فولاد هم دچار به جای آرامش، دچار نوسانات شدید قیمتی شده.
به هر رو، چند برابر شدن عوارض صادرات سنگ آهن، مورد استقبال شدید اغلب فعالان صنعت فولاد قرار گرفت اما سید بهادر احرامیان (نایب رئیس انجمن تولید کنندگان فولاد) پس از وضع عوارض جدید بر صادرات سنگ آهن، اعلام کرد که «مخالف وضع هر گونه عوارض صادراتی در چرخه تولید هستیم».
معدن 24، در گفت و گو با مهندس احرامیان که مدیر عاملی «شرکت فولاد یزد» را نیز به عهده دارد، مسائل مرتبط با صادرات سنگ آهن و تولید فولاد را بررسی کرده است.
*****

در سال 1398 و بعد از 15 سال آقای سرقینی معاون امور معادن وزارت صنعت و معدن، تغییر کرد و آقای دکتر اسماعیلی، این معاونت وزارتخانه را به عهده گرفته و تغییر رویکردی ایجاد کرده اند.
از طرف دیگر، سرپرست وزارت صنعت و معدن منصوب شده و ایشان نگرش متفاوتی دارند از جمله این که گفته اند قیمت گذاری و عرضه فولاد بازنگری می شود و فولاد کالای سرمایه ای نخواهد بود و باید به دست مصرف کننده نهایی برسد.
جنابعالی به عنوان نایب رئیس انجمن تولید کنندگان فولاد و مدیر عامل یک شرکت فولادی، این دو تغییر و تحول را چگونه ارزیابی می کنید؟

-ما به عنوان تولید کنندگان فولاد، از همان زمان آقای دکتر سرقینی هم معتقد بودیم سیاست ها بیش از حد تُند هستند. به خاطر این که خوشبختانه تولید فولاد کشور دو برابر نیاز داخلی است، این بازار نیاز به مداخله ندارد.
ما بر این باوریم که انرژی و وقت وزارتخانه باید روی کالاهایی متمرکز شود که تولید کمتری دارند. البته در همین دو هفته اخیر که به توصیه های کارشناسی توجه شد، قیمت فولاد در بازار داخلی دارد به تعادل می رسد و حباب قیمتی در حال تخلیه شدن است.

یکی از چالش های عمده حوزه سنگ آهن و فولاد، تعیین قیمت خرید سنگ آهن است. در سال 1398 که عوارض 25 درصدی بر صادرات سنگ آهن اعلام تعیین شد فعالان حوزه فولاد نسبت به اخذ این عوارض، از سنگ معدنی ها ابراز خوشحالی کردند.
در مقابل، برخی از فعالان حوزه معدن گفتند این تصمیم به نفع فولادی ها و پوپولیستی است.
در این میان، جنابعالی نسبت به افزایش عوارض ابراز خوشحالی نکرده و حتی گفته اید مخالف هر گونه عوارض صادراتی هستید. بر چه مبنا این نوع استدلال و دیدگاه متفاوت را دارید؟

-من به یاد نمی آورم که با وضع عوارض ابراز مخالفت کرده باشم ولی گفته ام باید راه حل بهتری پیاده شود.
ما اگر می خواهیم تولید سالیانه فولاد ایران را به 55 میلیون تُن در سال برسانیم، نیاز ما به سنگ آهن در حد 150 میلیون تُن است. در حالی که با تعرفه صادراتی گذاشتن، ما نمی توانیم به آن حد تولید و عرضه داخلی سنگ آهن برسیم.

برخی از همکاران شما، گفته اند باید مانع صادرات سنگ آهن شویم. همچنین می گویند خام فروشی سنگ آهن نباید اتفاق بیفتد و اگر خام فروشی نبود تولید فولاد بیش تری می داشتیم، اما شما می گویید عوارض گرفتن فایده ندارد.

-حرف ما عملاً یکی است و البته از طریق بالا بردن قیمت خرید سنگ آهن تولید داخل کشور. وقتی قیمت خرید سنگ آهن در داخل کشور بالا برود، عملاً انگیزه صادرات آن از بین می رود.

همچنین گفته اید اگر عوارض گرفته شود و قیمت خرید سنگ آهن پایین بیاید، صنایع فولاد تنبل می شوند. خیلی جالب است که بین فعالان حوزه فولاد، چنین دیدگاهی هم وجود دارد.

-هر چیزی که قیمت آن از قیمت واقعی بازار جهانی فاصله داشته باشد، در دراز مدت مشکل ایجاد می کند.
وقتی هم که عوارض 100 درصدی بر واردات خودرو گذاشته شد نتیجه را دیدیم. به هر حال بنگاه ها در شرایط رقابتی واقعی، می توانند به درستی رشد کرده و شکل رقابت پذیری به خودشان بگیرند.

در سال های اخیر به طور میانگین سالانه حدود 25 میلیون تُن فولاد در کشور ما تولید شده. به نظر شما تولید همین مقدار فولاد، چقدر سنگ آهن نیاز داشته؟

-حدود 3 تا 4 میلیون تُن از آن 25 میلیون تُن فولاد تولید شده، از قراضه است. حداقل 3 میلیون تُن، آهن قراضه است. برای 22 میلیون تُن دیگر هم، 35 میلیون تُن سنگ آهن نیاز است.

یک رقمی اعلام شده که ضریب تبدیل سنگ آهن به فولاد در حد 2.56 است یعنی برای تولید یک تُن فولاد به 2.56 تُن سنگ آهن نیاز است.
برخی از مقامات وزارت صنعت هم می گویند 88 میلیون تُن سنگ آهن در سال تولید شده. وقتی 25 میلیون تن تولید فولاد داریم و 3 میلیون تُن از قراضه تامین شده، آیا سنگ آهن مازاد بر نیاز صنایع فولاد وجود دارد؟

-آن 88 میلیون تُن دقیقاً همان سنگ برداشته شده از معادن است و امکان دارد عیار آن پایین تر باشد یعنی عیار آن 65 درصد و 66 درصد نباشد.

آقای کاووس قاسمی مدیر کل وزارت صنعت و معدن، آن رقم 88 میلیون تُن تولید سنگ آهن را اعلام کرده. اگر روی آن 88 میلیون تُن سنگ آهن استخراج شده، کار فرآوری انجام شود چقدر فولاد تولید می شود؟

-بستگی به عیار سنگ آهن دارد.

هیچ رقم تقریبی هم نمی توان بیان کرد؟

-ممکن است یک سنگ آهن عیار 40 درصد داشته باشد و بر این اساس، بستگی به نوع سنگ معدن دارد.

رقمی هم آقای کاووس قاسمی درباره میزان تولید کنسانتره آهن گفته بود که رقم 48 میلیون تُن در سال بوده. به طور تقریبی آیا آن 88 میلیون تُن سنگ آهن تولید شده، می تواند آن 22 میلیون تُن فولاد تولیدی را پوشش بدهد و مازاد سنگ آهن نیاز بر کارخانه های فولاد هم داشته باشیم که صادر شود یا نه؟

-تا حالا که این طور بوده است.

در مورد این که در سال 1398 گفته شد صادرات سنگ آهن باعث شده فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان بدون مواد اولیه بمانند، این موضوع تا چه حد صحت دارد؟

-این شرکت ها با کمبود سنگ آهن مواجه شدند، اما کمبود سنگ آهنی که آن واحدها نیاز داشتند با خیلی از آن سنگ آهنی که صادر می شد، یکسان نبود. تقریباً 80 تا 90 درصد آن چیزی که صادر می شد اصلاً قابلیت استفاده در واحدهای تولید فولاد داخلی را ندارد.

این 80 تا 90 درصد از صادرات سنگ آهنی که در سال 1398 انجام شده و می گویید قابلیت استفاده در داخل نداشته است…

-بهتر است بگوییم 70 درصد. چون واقعا ممکن است بیش تر از 70 درصد نباشد.

از طرفی، برای سال 1398 عوارض 8 درصدی تعیین شده بود. این که دولت یک دفعه در شهریور 1398 برای چند برابر کردن عوارض سنگ آهنی اقدام کند که قابلیت استفاده در داخل کشور ندارد، منطقی بود؟

-من اعتقاد دارم که ما باید میزان تولید سنگ آهن را بالا ببریم. البته باید انگیزه در سرمایه گذاران ایجاد شود تا تولید سنگ آهن، افزایش پیدا کند.

اخیراً گفته بودید که اخذ عوارض صادراتی از محصولات معدنی، موثر نیست و حتی باعث می شود سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری، به این حوزه ورود نکنند.
آیا با فعالان معدن ارتباط دارید که بدانید این عوارض، احتمالاً چه تاثیر منفی داشته و خواهد داشت؟

-پیش از این تاثیرات این عوارض را بیان کردم. این صحبت های من، پس از بحث و گفت و گو با فعالان حوزه معدن است.

بالاخره از اول مهر 1398 این عوارض 25 درصدی بر صادرات سنگ آهن و کنسانتره آهن اجرایی شد. در مجموع آیا فکر می کنید این عوارض 25 درصدی باید کاهش پیدا کند؟

-به نظر من، این عوارض صادراتی 25 درصدی، شاید در کوتاه مدت عرضه سنگ آهن را در داخل کشور به میزان 10 درصد بیش تر کرده باشد ولی در دراز مدت، اثر منفی روی سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخش معدن می گذارد.
این اثر منفی، می تواند مشکلات ما را تشدید کند. نکته مهم این است که با عدم افزایش تولید سنگ آهن، همان مصرف کننده سنگ آهن و فولادی ها ضرر می کنند.

برخی از فعالان حوزه تولید فولاد گفتند که کارخانه های فولادی سعی کرده اند قیمت فولاد در بورس کالا کاهش پیدا کند. آیا شما از این نوع توجه کردن فعالان صنعت فولاد به دغدغه های وزارت صنعت و معدن و در نهایت جامعه، دفاع می کنید؟

-با مداخلاتی که دولت در بازار فولاد انجام داد قیمت داخلی فولاد بالا رفت و این وضع به خاطر مداخله دولت بدون در نظر گرفتن مقتضیات این بازار است.

هدف اصلی دولت از کنترل قیمت فولاد این است که قیمت تمام شده ساخت مسکن بالا نرود. چطور است که دولت در نهایت نمی تواند بازار را کنترل کند و قیمت کالایی مثل فولاد نوسان شدید پیدا می کند؟

-در هر متر مربع مسکن، حدود 50 تا 60 کیلوگرم فولاد مصرف می شود و قیمت هر کیلو فولاد حدود 6 هزار تومان است. کُل میزان مصرف فولاد در هر متر مربع مسکن 360 هزار تومان می شود.
همه سر و صداها برای بالا بودن 1000 تومان قیمت هر کیلوگرم فولاد است. اگر قیمت هر کیلو فولاد 5 هزار تومان شود میزان مصرف فولاد در هر متر مربع 300 هزار تومان می شود یعنی 60 هزار تومان کاهش پیدا می کند.

پس به نظر شما سهم فولاد در هزینه ساخت مسکن زیاد نیست.

-اعداد و ارقام این موضوع را می گوید. اگر قیمت فولاد 1000 تومان کاهش پیدا کند، میزان مصرف فولاد برای هر متر مربع 60 هزار تومان کم می شود. تمام جنگ و دعوا بر سر این است.

به نظر شما، چرا دولت با این که مداخله می کند ولی در نهایت مداخله کارسازی نیست؟

-در کجای دنیا و در کدام بازار، مداخله دولت کارساز بوده است؟ اگر بخواهیم قیمت هر کالایی پایین بیاید عرضه آن باید زیاد شود یا تقاضای آن باید کم شود. با مداخله دولت برای کاهش قیمت، میزان تقاضا بالا می رود. در این حالت، تولید کننده ناامید شده و از بخش تولید خارج می شود و باز قیمت افزایش پیدا می کند.

آقای دکتر اسماعیلی، معاون جدید امور معادن وزارت صنعت و معدن، سعی کرد تشکل های سنگ آهن و فولاد را گرد هم بیاورد تا خودشان از لحاظ قیمت خرید سنگ آهن به توافق برسند. پیشنهادهایی از طرف این تشکل ها ارائه شده و قرار است این معاونت تصمیم نهایی را اخذ کند.
از طرف دیگر، انجمن تولید کنندگان سنگ آهن ایران، اخیراً «شورای آهن و فولاد» را تشکیل داده تا این شورا مشکلات فعالان حوزه های سنگ آهن و صنعت فولاد را رفع و رجوع شود.
به اعتقاد شما، کدام رویکرد نهایتاً هم به نفع جامعه و هم به نفع فعالان حوزه های سنگ آهن و فولاد خواهد بود و رضایت حاصل می شود؟

-این دو موضوع، در واقع یک رویکرد هستند.

در بخش اول، بالاخره معاونت امور معادن وزارت صنعت و معدن است که پیشنهاد انجمن های سنگ آهن و فولاد را قبول کند یا از بدنه کارشناسی وزارتخانه برای قیمت گذاری استفاده کند.

-بالاخره وقتی انجمن سنگ آهن و انجمن فولاد به توافق برسند وزارت صنعت و معدن، آن را اجرایی می کند. به نظر من، وزارت صنعت و معدن، پیشنهاد ما تشکل ها را که مورد موافقت دو طرف قرار گرفته، قبول می کند.