سنگ آهنی ها و فولادی ها، بر سر قیمت عادلانه توافق نکردند/ وزارت صمت، هفته آینده قیمت خرید سنگ آهن را اعلام می کند

معدن 24- یک موضوع پُر چالش و شاید بتوان گفت پُر چالش ترین موضوع مرتبط با حوزه امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت و معدن، قیمت خرید سنگ آهن، کنسانتره و آهن اسفنجی در داخل کشور و در ادامه قیمت گذاری فولاد در بازار داخلی است.
بر این اساس، همه فعالان زنجیره تولید فولاد از بخش معدن تا تولید محصولات فولادی، تاکنون نتوانسته اند با همدلی و اجماع نظر، سود را بین خودشان تقسیم کنند و بیش از همه فعالان بخش سنگ آهن، اعتقاد دارند سود در طول این زنجیره به شکل عادلانه توزیع نشده و تبعیض وجود دارد.
در گفت و گوی اختصاصی «معدن 24» با دکتر داریوش اسماعیلی معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت، به طور ویژه مسائل زنجیره تولید فولاد با محوریت قیمت گذاری مواد معدنی و فولاد، مورد کند و کاو قرار گرفت که آن را می خوانید.
*****

*بنا بر اطلاعات منتشر شده، در کُل سال 1398 در حد 9 میلیارد دلار صادرات مواد معدنی و صنایع معدنی از جمله فولاد داشته ایم و جنابعالی از اواخر سال گذشته یعنی از اوایل بهمن ماه 1398 به عنوان معاون امور معادن و صنایع معدنی منصوب شده اید.
چند هفته بعد از قبول این مسئولیت، شاهد بودیم که شیوع فراگیر ویروس کرونا، رشد اقتصادی کشورهای مختلف دنیا را با مشکل مواجه کرد. به هر حال، در چند ماه اخیر و با شیوع این ویروس، کشورها و بازارهای صادراتی ایران، یک مقدار فعالیت های خودشان را کاهش دادند.
در حال حاضر که هدفگذاری شده میزان صادرات آن اقلام ایران در سال 1399 به 10.5 میلیارد دلار برسد، در شرایط رکودی ناشی از کرونا و گذشت بیش از سه ماه از سال جاری، به نظر شما، آیا این هدفگذاری واقعی بوده و قابل تحقق است؟

-حتماً واقعی است و 100 درصد واقعی است. به دلیل این که رئیس انجمن نورد کاران به ما اعلام کرد تا 4 میلیارد دلار می توانند از صادرات محصولات فولادی قرارداد منعقد کنند و فقط منتظر تامین شمش فولاد هستند.
رئیس این انجمن می گفت اگر وزارت صنعت و معدن به ما تضمین بدهد که شمش فولاد تامین می شود، ما می توانیم 4 میلیارد دلار، صادرات محصولات فولادی داشته باشیم.
در حال حاضر، مجموعه تولید کنندگان لوله و پروفیل، صادرات بسیار خوبی را برنامه ریزی کرده و فقط نیاز به ورق فولادی دارند.

*حدود 27 میلیون تُن فولاد در سال 1398 تولید شده و تقریباً در حد نیمی از آن مصرف داخلی وجود دارد و رکود در بخش ساخت و ساز کشور هم داریم. در حوزه فولاد، بحث قیمت گذاری وجود دارد و مشکل کمبود محصولات فولادی در بازار اتفاق افتاده است.
جنابعالی به عنوان معاون امور معادن و صنایع معدنی، چه برنامه ای برای این وضعیت بحرانی که در ارتباط با فولاد و قیمت گذاری زنجیره تولید آن اتفاق افتاده، دارید؟

-ما در سال گذشته 27 میلیون تُن فولاد تولید کرده ایم ولی کمتر از 10 میلیون تُن آن، اسلَب فولادی بوده و بنابراین 17 میلیون تُن شمش فولادی داشته ایم یعنی مجموع شمش و اسلَب 27 میلیون تُن بوده است.
از این 27 میلیون تُن، چیزی حدود 19 میلیون تُن را در داخل کشور مصرف کرده ایم. حداکثر حدود 10 میلیون تُن، صادرات شمش، اسلَب و محصولات پایین دستی فولادی داشته ایم.
امروزه تولید کشور افتخار ملی است و افتخار همه ما و دولت و نظام است. ما از واحدهای تولید کننده شمش فولادی تشکر می کنیم. با این حال، انتظار هم داریم در حوزه عرضه شمش در داخل کشور، یک نگاه مثبت داشته باشند.
با وجود این که فولاد سازان، میزان قابل توجهی فولاد در سال 1399 تولید کرده و صادرات را هم کاهش داده اند ولی فولاد تولیدی را عمدتاً در انبارهای خودشان نگه داشته اند.
انتظار ما این بود و انتظار ما این است که فولاد سازان، فولاد تولید شده را عرضه کرده و هم به تنظیم بازار داخل کشور کمک کنند و هم صادرات داشته باشند. در جلسه ای که برگزار شد ما گفتیم شما 10 درصد به هر چقدر در سال 1398 صادر کرده بودید اضافه کنید و در سال 1399 صادر کنید ولی بقیه فولاد تولید شده را در بورس عرضه کنید.

*عملاً آن دستورالعملی که اعلام کرده بودید شرکت های فولاد سازی 60 درصد از تولیدات خودشان را در بورس کالای ایران عرضه کنند، لغو شده؟

-ما عملاً این موضوع را مطرح کرده و کاری به 60 درصد نداریم. در آخرین جلسه ای که اواخر خرداد 1399 با حضور فولاد سازان بزرگ یعنی تولید کنندگان شمش و اسلَب داشتیم نکاتی مطرح و صورتجلسه شد و در عین حال، این تولید کنندگان امضا هم کردند.
قرار ما این طور شد و البته ستاد تنظیم بازار باید توافق ما را قبول کند یعنی این صورتجلسه، توافق ما بوده و تصمیم نبوده است.
برای مثال، اگر 4 میلیون تُن شمش فولادی در سال 1398 صادر شده، میزان صادرات امسال با 10 درصد افزایش به 4 میلیون و 400 هزار تُن برسد و بقیه فولاد تولیدی در بورس کالا عرضه شود.
ما می گوییم در خارج از بورس، عملاً فروش فولاد نداشته باشیم یعنی به یک ترتیب، دست دلالان را که از تولید کنندگان می خرند و به مصرف کنندگان می فروشند، قطع کنیم.

*از نظر قیمت گذاری فولاد، بالاخره وضعیت چگونه خواهد شد و آیا قیمت فولاد به نزدیک قیمت های عمده و فوب منطقه خلیج فارس می رسد و قیمت خرید و فروش سنگ آهن در داخل کشور چطور می شود؟

-ما در سال 1398 ورود خوبی به این حوزه داشتیم و هم توانستیم بازار را تنظیم کنیم، هم این که نظر تولید کنندگان را جلب کنیم و هم این که صادرات داشته باشیم.
همه این کارها در سال گذشته انجام شد ولی امسال، مسئولان شرکت بورس کالا، به اصطلاح یک بهانه را مطرح کرده و گفتند مصوبه سران قوا درباره کنترل قیمت های محصولات فولادی از ناحیه وزارت صنعت و معدن، تا پایان سال 1398 مهلت داشته و امسال زیر بار این موضوع نمی رویم و می خواهیم خودمان بازار را تنظیم کنیم.
ما هم گفتیم تنظیم کنید. من به عنوان شخص معاونت معدنی، نامه ای خدمت آقای دکتر مدرس خیابانی سرپرست وزارت صنعت و معدن، نوشته و در همین حد هم، کار را به قسمت بازرگانی داخلی سپردیم.
در عمل، ما می بینیم که در هفته های اخیر در بورس کالا چه اتفاقی افتاده است. قبلاً داد و فریاد مسئولان بورس کالا، بلند بود که در قیمت گذاری دخالت نکنید و بازار و عرضه و تقاضا، قیمت را مشخص می کند و ما خودمان تنظیم می کنیم و اجازه بدهید بورس کالا این کار را انجام بدهد و این کار در تخصص ما هست و وظیفه بورس است.
در آن زمان داد و فریادشان بلند بود که چرا بین قیمت های بورس کالا و بازار آزاد، اختلاف وجود دارد. از این موضوع، به عنوان رانت یاد کرده و می گفتند وزارت صنعت و معدن، عاملی برای ایجاد رانت شده و تولید کننده مثلا با قیمت 5 هزار تومان می فروشد ولی در بازار آزاد 7 هزار تومان است و این 2 هزار تومان، رانتی برای دلالان است.
خُب این کار به بورس کالا سپرده شده ولی الان وضعیت قیمت فولاد، بسیار بدتر از وضعیت آن در ماه های فروردین و اردیبهشت 1399 است. مسئولان بورس، قیمت پایه را 95 درصد قیمت فوب تعیین کرده اند در حالی که این مقدار حداکثر درصد در محاسبات ما بود.
از طرفی، سقف قیمتی هم تعیین نکرده اند و به همین دلیل، می بینیم در بازار شمش و میلگرد فولادی، چه خبر است. قیمت یک کیلوگرم میلگرد به 7 هزار تومان رسیده که چیزی نزدیک 1000 تومان بالاتر از قیمت جهانی میلگرد است.
مسئولان بورس باید این وضع را کنترل و اداره کنند. نتیجه وضع فعلی، این طور شده که هر کیلوگرم ورق فولادی در بازار آزاد با قیمت 10 هزار تا ده هزار و 500 تومان به فروش می رود. چرا که وقتی قیمت ورق فولادی افزایش پیدا می کند، شرکت های تولید کننده لوازم خانگی و خودرو مجبور شدند قیمت محصولات خود را گران کنند.
همچنین به خاطر گران شدن میلگرد، هزینه تمام شده ساخت ساختمان گران می شود. با این اقدام مسئولان بورس کالا، تمام بازارها به هم ریخته و این وضع به خاطر اقدام بورس است و باید پاسخگو باشد.

*مسئولان بورس کالا می گویند مکانیسم عرضه و تقاضا قیمت را مشخص کند و وزارت صنعت و معدن مداخله نکند. در زمینه قیمت گذاری سنگ آهن داخلی هم چالش هایی وجود دارد.
جنابعالی به عنوان معاون امور معادن، از 4 تشکل حوزه های سنگ آهن و فولاد خواسته بودید در مورد قیمت خرید شرکت های فولادی از معادن سنگ آهن به توافق برسند. جلسات این تشکل های بخش خصوصی برگزار شد.
حالا که گفته شده این تشکل ها پیشنهاد خودشان را به جنابعالی ارائه کرده اند، شما در وزارت صنعت و معدن، در نهایت چگونه تصمیم گیری می کنید؟

-ما قصد ورود به تعیین قیمت سنگ آهن نداشتیم. ما هیچ کاری نکردیم ولی داد و فریاد مسئولان و اعضای این تشکل ها بلند است که قیمت های دستوری و دخالت دولت در قیمت گذاری.
ما برای این که از این موضوع، کاملاً مبرا باشیم، روش خاصی در پیش گرفتیم. به این صورت که بعد از این که اعضای این تشکل ها اعلام کردند سود در زنجیره تولید فولاد، به صورت عادلانه توزیع نمی شود، ما جلسه برگزار کرده و گفتیم دو راه وجود دارد.
اول این که همه حلقه های زنجیره تولید فولاد در بورس کالا عرضه شوند. دوم این که شمش فولاد در بورس کالا عرضه شود و وقتی کشف قیمت اتفاق افتاد، قیمت بقیه اقلام بر اساس درصد و ضریبی از قیمت شمش باشد.

*کدام راه حل تعیین قیمت انتخاب شد؟

-همه راه حل دوم را پذیرفتند و باز گفتیم برای ما به عنوان وزارت صنعت و معدن، فرقی نمی کند که مثلاً قیمت آهن اسفنجی 50 درصد قیمت شمش فولادی باشد یا 55 درصد یا 45 درصد. گندُله و سنگ آهن نیز، همین طور.
ما گفتیم بنابراین خودتان بنشینید و این ضریب ها را تعیین کنید. چهار تشکل یعنی «کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران»، «خانه معدن ایران»، «انجمن تولید کنندگان و صادر کننندگان سنگ آهن» و «انجمن تولید کنندگان فولاد»، جلسه برگزار کرده و دو هفته برای توافق بین خودشان فرصت داشتند.
ما بعد از آن مدت، گفتیم چه کار کردید. البته ما سعی کردیم دیدگاه آنها را به همدیگر نزدیک کنیم ولی باز گفتیم ما ورود پیدا نمی کنیم و خودتان تعیین تکلیف کنید. فرصت دومی داشتند ولی پاسخ ندادند و ما به طور کتبی و رسمی در اواسط خرداد 1399 نامه نوشتیم که تا فلان تاریخ، نظرتان را به ما اعلام کنید و اگر اعلام نکنید ما تعیین تکلیف کرده و کارشناسی می کنیم.
چند روز بعد، یک فرصت تلفنی هم گرفتند ولی سه مجموعه «خانه معدن»، «کمیسیون صنایع و معادن» و «انجمن سنگ آهن» بین خودشان به توافقی رسیده بودند ولی «انجمن تولید کنندگان فولاد» ورود پیدا نکردند یعنی نظر این 3 تشکل را قبول نداشتند و انجمن تولید کنندگان فولاد، پیشنهادی هم به ما نداد.
در هر حال، این 4 مجموعه و تشکل به توافق نرسیدند. یک جلسه هم در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران داشتند و این 4 مجموعه با حضور هیأت رئیسه اتاق ایران هم، توافق نکردند.

*شما پیش از این گفته بودید که اگر این 4 تشکل برای قیمت خرید و فروش سنگ آهن به توافق برسند همان توافق اجرا می شود و اگر به توافق هم نرسند، با اتکا به نیروی کارشناسی وزارت صنعت و معدن، قیمت خرید و فروش سنگ آهن داخلی بررسی و اعلام می شود.

-دقیقاً همین طور است. دل ما می خواهد که حرف را از خودشان بشنویم و تا جایی که بشود خودشان توافق کنند. برای من، چه فرقی می کند که مثلاً کنسانتره آهن 16 درصد قیمت شمش فولاد باشد یا 20 درصد یا 24 درصد یا 10 درصد.
این تشکل ها باید بین خودشان، سود را تقسیم کنند. ما می خواهیم در این زنجیره تولید، رونق ایجاد شود و می خواهیم تولید ملی را افزایش بدهیم.

*شما در چه زمانی تصمیم کارشناسی وزارت صنعت و معدن درباره قیمت رسمی خرید سنگ آهن توسط شرکت های فولادی را اعلام می کنید؟

-ما تلاش می کنیم که خودشان توافق کنند ولی در هفته آینده (7 تا 13 تیر 1399) جلسه ای داریم و این بار از انجمن ها دعوت نمی کنیم. ما برای این جلسه، از تولید کنندگان بزرگ و اصلی زنجیره فولاد شامل تولید کنندگان سنگ، کنسانتره، گندُله، آهن اسفنجی و شمش فولاد دعوت می کنیم.
ما امیدواریم در اوایل هفته بعدی این جلسه را برگزار کنیم. اگر در این جلسه بتوانیم با هم به توافق برسیم که چه بهتر و اگر به توافق نرسیم بلافاصله، فردای آن روز قیمت های کارشناسی را اعلام کرده و وظیفه رگلاتوری (تنظیم کنندگی) را انجام می دهیم. بنابراین، نهایتاً تا پایان هفته آینده، ما این اعداد و ارقام را اعلام خواهیم کرد.

*پس شما حداکثر تا روز جمعه 13 تیر ماه، تصمیم نهایی را درباره قیمت خرید سنگ آهن اعلام می کنید؟

بله. نهایتا تا 4 شنبه و 5 شنبه هفته آینده تصمیم نهایی را گرفته و اعلام می کنیم.