بورس کالا در قیمت گذاری فولاد خود سرانه عمل کرد/عامل رشد افسار گسیخته قیمت آهن الات وزارت صمت نیست

معدن 24-معاونت امور معادن و صنایع معدنی، یکی از معاونت های پُر چالش وزارت صنعت و معدن، در سال های اخیر بوده است و با انتصاب معاون جدید این بخش، تفاهماتی بین معاون امور معادن وزارتخانه و تشکل های بخش خصوصی در حال شکل گیری است.

اداره کل صنایع معدنی زیر مجموعه این معاونت وزارتخانه است و بیش از سه سال است که مهندس سیف الله امیری، مدیر کل این دفتر است.

مهندس امیری از اسفند سال 1379 به این وزارتخانه پیوسته و دو سال به عنوان کارشناس صنایع، شش سال به عنوان مشاوری معاون امور اداری و مالی، پندین سال معاون مدیر کل دفتر بهره برداری معادن بوده است.

سیف الله امیری، لیسانس مهندسی معدن و فوق لیسانس مهندسی صنایع از دانشگاه امیر کبیر دارد و در سال های اخیر، به طور همزمان مشاور معاون امور معاون و صنایع معدنی وزارت صنعت و معدن است.

در سال 1376 روز دهم تیر ماه به «روز صنعت و معدن» نامگذاری شده و جنابعالی در سال 1379 به وزارت صنایع و معادن وقت پیوسته اید. به نظر شما، مراسم روز صنعت و معدن که هر ساله برگزار می شده، چه تاثیرات عملی داشته و آثار و تبعات برگزاری این مراسم را چگونه ارزیابی می کنید؟

-روز صنعت و معدن از سال 1376 شروع شده بود ولی من در آن زمان استخدام نشده بودم. از سال 1382 که برگزاری این مراسم به ما واگذار شد و این کار را انجام می دادیم توسط وزارتخانه، جلساتی برگزار می شد برای روز 10 تیر یعنی روز صنعت و معدن.

بعد از تشکیل جلسات، برخی دستورالعمل ها به استان ها ابلاغ می شد برای معرفی واحدهای نمونه صنعتی و معدنی. استان ها نیز یک کارگروه تشکیل می دادند و در آن کارگروه، طرح هایی که پیشرفت فیزیکی خوبی داشتند و طرح های خوبی بودند بررسی می شدند و طرح های صنعتی و معدنی را برای روز صنعت و معدن معرفی می کردند.

این لیست ها به وزارتخانه می آمد و وزارتخانه هم با حضور مسئولان خانه معدن، سازمان نظام مهندسی معدن، سازمان زمین شناسی جلساتی برگزار می کرد. طرح هایی را که امتیاز بالاتری داشتند و پیشرفت فیزیکی بهتری داشتند انتخاب می کردیم و در روز صنعت و معدن، لوح های تقدیر به همراه تندیس به صاحبان آنها تقدیم می شد.

پیشنهاد ما این است که این نامگذاری فقط محدود به دادن لوح تقدیر نباشد. چون بخش های خصوصی و دولتی، رغبتی برای گرفتن لوح تقدیر خشک و خالی ندارند. اگر چه که گرفتن لوح از دست مقامات و ریاست محترم جمهوری، وزیر و رئیس مجلس، حسن های خودش را دارد.

ما انتظار داشتیم در زمانی که این لوح تقدیر داده شده و واحد نمونه انتخاب می شود، به عنوان یک برگه سبز در خدمت فرد منتخب باشد و حداقل یک سال، خدماتی به او داده شود و برای مثال، اگر می خواستند او را به یک سفر خارجی ببرند به او کمک کنند یا موقع تسهیلات بانکی دادن، او را با دیگران یکسان ندانند و بدانند این فرد به عنوان نمونه اعلام شده و با بقیه فرق دارد.

سال های سال ما اینگونه موارد پیشنهاد دادیم و البته هر ساله اینگونه پیشنهادات در دستورالعمل ذکر می شود ولی به محض این که روز صنعت و معدن تمام می شود، خبری از روز صنعت و معدن نیست تا سال بعد.

ما انتظار داریم جلسات آن ادامه دارد و در روز صنعت و معدن جلساتی برگزار شود. نقاط ضعف و قوت بررسی شود و نقاط ضعف را برطرف کرده و نقاط قوت را تقویت کنند. ای کاش این طور می شد که حداقل، واحدهایی که به عنوان نمونه معرفی می شدند رغبت بیش تری نشان می دادند و ارزشمندتر بود.

اگر قرار باشد لوح تقدیری بگیرند و عکسی گرفته شود و یک سخنرانی هم داشته باشند، کافی نیست و حیف است. این روز بزرگ، نباید به این صورت سپری شود. چرا که روز صنعت و معدن است و کل صنعت و معدن کشور، این یک روز را دارد و جشن گرفته می شود. بنابراین، از این روز باید به بهترین نحو استفاده کنیم.

صنعت و معدن، موتور محرکه اقتصاد هر کشور است و سهم زیادی هم در تولید ناخالص داخلی دارد. آیا با مراسمی که هر سال برگزار می شود و یک روز مشخص در سال هم به نام صنعت و معدن وجود دارد، جامعه به اهمیت این روز پی می بَرد؟

-واقعاً صنعت و معدن، موتور محرکه اقتصاد کشور است ولی واقعیت این است که به طور شایسته جامعه به اهمیت این روز پی نمی برد. در حد یک جشن یک روزه است ولی انتظار داریم این جشن، تداوم داشته باشد و بعد از جشن و هزینه هایی که شده و وقت هایی که صرف شده، به نحو احسن استفاده شود ولی نمی شود.

ما این انتظار را داریم که بهتر عمل شود ولی ای کاش روز صنعت و معدن طوری بود که اگر ما یک واحد را به عنوان نمونه معرفی می کردیم بقیه انتقاد می کردند که چرا خودشان معرفی نشده اند یعنی این انتخاب شدن باید ارزشمند می شد ولی این طور نیست.

بخش صنعت و معدن با شرایط تحریم و شرایط خاصی که وجود دارد فعالیت دارد ولی به نحو شایسته به این موضوع اهمیت داده نمی شود.

جنابعالی در دفتر بهره برداری معادن بوده اید و قاعدتاً تجربیاتی در این حوزه دارید و پیش از آن هم به عنوان کارشناس در وزارت صنعت و معدن حضور داشته اید. الان هم مدیر کل صنایع معدنی وزارتخانه هستید.

در حال حاضر حدود 10 هزار معدن در سراسر کشور داریم و 4500 واحد غیر فعال هستند. این واحدهای غیر فعال ها، عمدتاً در چه حوزه ای فعالیت داشتند و چه مشکل اساسی و عمده ای دارند؟

-این معادن غیر فعال، اکثراً جزو معادن کوچک هستند و اشتغال زایی خوبی هم دارند ولی در شرایط تحریم هستیم و گرانی ماشین آلات و تجهیزات هم وجود دارد. تعطیلی خیلی از معادن کوچک ما به خاطر معارضین محلی، سازمان منابع طبیعی و محیط زیست است. همه این عوامل دست به دست هم می دهند و معادن ما را تعطیل کرده اند.

در خصوص بعضی از معادن، خیلی تلاش کردیم تا فعال شوند ولی سازمان های محیط زیست و منابع طبیعی به جای این که به معادن کنمک کنند، سد راه رشد معادن هستند. ما نمی گوییم این سازمان ها به وظایف خودشان عمل نکنند.

این سازمان ها، تکالیفی دارند و به وظایف خودشان عمل کنند ولی بهره برداران معادن و کسانی را که پروانه بهره برداری می گیرند اذیت کنند. معارضین محلی هم، واقعاً مانع رشد معادن می شوند.

در صورتی که بیش ترین اشتغالی که وجود دارد مربوط به واحدهای معدنی است و اشتغال آنها مربوط به کار گیری افراد ساکن روستاهای اطراف معادن است ولی صاحبان معادن را اذیت می کنند. این کارها، باعث تعطیلی اینهمه معادن کشور شده.

در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت ، در حال فعال سازی تعداد زیادی از واحدهای غیر فعال است که قابلیت فعال شدن را دارند. این کار، در دستور کار است و در سال 1398، فعال سازی 150 معدن غیر فعال در دستور کار قرار داده شد و برخی از آنها فعال شدند.

در سال 1399 هم فعال سازی تعداد زیادی از این نوع معادن در دستور کار است و با توجه به این که امسال، به نام سال جهش تولید نامگذاری شده، این معادن را فعال کنیم. یک تعداد معدن هم داریم که در حال تجهیز ماشین آلات هستند و ما امیدواریم که هر چه زودتر تجهیزات و ماشین آلات آنها برسد و فعال شوند.

جنابعالی مشاور معاون امور معادن و صنایع معدنی هستید. در سال 1397، شورای اقتصاد  تصویب کرد که عوارض صادراتی در سال 1398 در حد 8 درصد باشد. در چه وضعیتی، عوارض 25 درصدی سنگ آهن و 20 درصدی بر سنگ تزئینی و ساختمانی وضع شد؟

-ما در افق 1404 شمسی، باید 55 میلیون تُن فولاد تولید کنیم. برای تولید 55 میلیون تُن فولاد، به حدوداً 150 میلیون تُن سنگ آهن نیاز داریم. ما اگر بخواهیم صادرات سنگ آهن را آزاد کنیم و عوارض نگذاریم، با توجه به شرایطی که وجود دارد و با توجه به گرانی ارز، کل مواد معدنی خام کشور، بدون استثنا از کشور خارج می شود.

برای جلوگیری از خروج مواد معدنی خام، این عوارض را تصویب کردیم تا مواد معدنی خام به خارج از کشور، صادر نشود. البته این عوارض برای سنگ آهن، قطعاً قابل افزایش است ولی برای سایر کالاها در حال بررسی است و امیدواریم عوارض برخی اقلام را کم کنیم و برخی را اگر نیاز کشور باشد، افزایش بدهیم.

هدف ما تامین نیاز داخل است و به غیر از این هدف، هدف خاصی نداریم. هر آنچه مازاد بر نیاز داخلی باشد، قطعاً می تواند صادر شود.

در خصوص سنگ ساختمانی هم، عوارض وضع کردیم. اما در دستور کار است که این عوارض کاهش بدهیم یا این که کلاً آن را حذف کنیم. ما امیدواریم هر چه زودتر در چارچوب جلسه سران قوا، جلسه مربوطه که با حضور چند وزیر و رئیس بانک مرکزی برگزار می شود، برگزار شود.

این مقامات باید این عوارض را مجدداً بررسی کنند و حتماً عوارض سنگ اهن افزایش پیدا می کند ولی ممکن است عوارض سایر کالاها مثل کنسانتره، گندله و اسفنجی، کاهش پیدا کند. چون توجه ما به سمت آخر زنجیره تولید است. هر چه به سمت آخر زنجیره برویم ارزش افزوده بیش تری دارد و عوارض قطعاً کمتر خواهد شد.

عوارض جدید از اول مهر 1398 برقرار شد. جنابعالی می گویید که کاهش یا حذف عوارض سنگ ساختمانی در دستور کار است. اگر این عوارض، درست نبوده آیا نمی شد زورتر اصلاح تعرفه عملی شود؟

-در سال 1398 صادرات سنگ ساختمانی، حدود 400 میلیون دلار بوده است. با شرایط تحریم و مشکلاتی که وجود دارد، عوارض سنگ ساختمانی کمتر می شود. آن عوارضی که تصویب کردیم قرار بوده تا پایان سال 1398 باشد ولی تا این جلسات برگزار شود، عملا گرفته می شود.

به علت شیوع ویروس کرونا و شرایط خاصی که برای مملکت به وجود آمد، ما نتوانستیم این جلسات را به موقع تشکیل بدهیم و این عوارض را کم و زیاد کنیم.

البته آقای دکتر اسماعیلی معاونت محترم امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت و معدن، دائما پیگیر این موضوع هستند. در اواخر خرداد هم، جلسه ای با ایشان داشتیم و در مورد همین عوارض بود و جلسات بعدی هم برگزار خواهد شد.

ما امیدواریم عوارض جدید مصوب شود و اقلامی که باید کم شود، عوارض آنها کاهش پیدا کند و اقلامی که قرار است افزایش پیدا کند، تغییر کند و مشکل اینگونه مواد معدنی برطرف شود.

در 11 ماهه اول سال 1398 حدود 90 میلیون تُن سنگ آهن در ایران تولید شده. فکر می کنید در چند سال باقی مانده تا سال 1404 شمسی، ما بتوانیم برسیم به استخراج 150 میلیون تُن سنگ آهن؟

-در سال 1398 حدود 27 میلیون تُن شمش فولاد تولید کریدم. در سال 1399 هم باید بین 29 تا 30 میلیون تُن شمش تولید کنیم. با بررسی هایی که انجام شده واحدهای کنسانتره و گندله جدید که پیشرفت فیزیکی بالای 80 درصد دارند، قطعاً به بهر برداری می رسند.

در هفته های اخیر، طرح فولاد سنگان توسط آقای رئیس جمهور افتتاح شد. طرح های مختلف داریم که بالای 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارند. واحدهایی که داریم به بهره برداری برسند قطعاً میزان استخراج سنگ آهن ما بیش تر خواهد شد.

من اعتقاد دارم که به تولید 150 میلیون تُن تولید سنگ آهن خواهیم رسید. چون الان سال 1399 است و تا سال 1404 شمسی، چند سال باقی مانده است. قطعاً به این هدف می رسیم و شما شک نکنید.

واحدهای ما که طرح هستند و پیشرفت فیزیکی دارند به بهره برداری می رسند و ما امیدواریم به تولید 55 میلیون تُن فولاد می رسیم و 155 میلیون تُن سنگ آهن را استخراج خواهیم کرد.

در حوزه عوارض صادراتی، گفته می شود عوارض بستن باعث می شود که فولادی ها دست برتر را در تعیین قیمت سنگ آهن داشته باشند و سود هم در زنجیره فولاد به صورت عادلانه توزیع نمی شود.

راجع به این حوزه، جنابعالی چه نظری دارید؟

-بعد از سنگ آهن که کنسانتره، گندله، اسفنجی و شمش تولید می شود، قیمت آنها را با یک درصدی از قیمت فولاد خوزستان تعیین می کنیم. ما می خواهیم طوری این قیمت ها را تعیین کنیم که به همه بخش ها، به یک نسبت سود برسد.

در خصوص سنگ آهن، ماده 35 قانون رفع موانع تولید، این اجازه را به ما نمی دهد. چون گفته معادن فقط از طریق مزایده می توانند واگذار شوند.

ما تلاش می کنیم که در ماده 35 هم تغییراتی داده شود تا برای سنگ هم قیمت گذاری کنیم و سود به نسبت بین کل واحدها تقسیم شود.

در مورد قیمت گذاری فولاد و ابطال معاملات خرید و فروش فولاد در بورس کالای ایران و همچنین سهمیه بندی که 60 درصد تولید فولاد کارخانه ها در بورس کالا عرضه شود و 40 درصد صادر شود، فعالان حوزه تولید فولاد انتقاداتی دارند.

این نوع مشکلات آقای قابل حل هست که هم مردم جنس گران نخرند و هم فولادی ها رضایت داشته باشند؟

-از سال گذشته تا اردیبهشت 1399، قیمت گذاری و فرمول قیمت گذاری توسط وزارت صنعت و معدن، کنترل می شد. در آن دوره، قیمت ها کنترل شده بود و به هیچ عنوان قیمت ها افزایش آنچنانی نداشت.

فرض این است که قیمت فولاد داخلی، نباید بالاتر از قیمت جهانی باشد ولی در مملکت ما آب، برق، گاز عملاً به طور مجانی به فولادی ها داده می شود و فقط درصدی از آنها بابت این نوع خدمات، پول گرفته می شود.

با این حال که وضعیت آب، برق و گاز ما این طور است ولی باز می گوییم فولاد داخلی در حد قیمت جهانی فروخته شود و بیش تر از این قیمت، در بورس کالا نفروشند. اما فولادی ها اعتقاد دارند که باید بالاتر زا قیمت جهانی بفروشند که ما جلوی آنها را گرفتیم.

تا حدود 15 اردیبهشت 1399 که اختیار کار در دست ما یعنی وزارت صنعت و معدن بود به هیچ عنوان نگذاشتیم قیمت فولاد افزایش پیدا کند و از آن موقع به بعد، بورس کالا به طور خودسرانه اقدام کرد و ما نمی دانیم این دستور را از کا گرفته است.

بورس کالا به طور خودسرانه قیمت ها را تنظیم کرد ولی قیمت ها افسار گسیخته شد. الان این که قیمت ها بالا می رود توسط بورس است و از ان زمان، ما هیچ دخالتی در قیمت گذاری فولاد نداریم.

قبلاً از ما استعلام می کردند ولی الان از ما استعلام نمی کنند و قیمت فولاد دارد به دو برابر می رسد. قیمت فولاد که افزایش پیدا کند قیمت تمام کالاهای کشور افزایش پیدا می کند.

یک ساختمان که ساخته می شود در هر متر مربع حدود 50 کیلو فولاد مصرف می شود و وقتی قیمت فولاد و ورق فولادی افزایش پیدا کند، قیمت یخچال و لوازم خانگی افزایش پیدا می کند و الان هم رو به افزایش است.

امیدواریم که بورس کالا این روش قیمت گذاری را کنار بگذارد و مثل دوره قبل عمل کند. ما دیگر متولی قیمت گذاری نیستیم وبازرگانی داخلی، متولی قیمت گذاری است. اما الان به طور مستقیم، بورس کالا قیمت گذاری را انجام می دهد و اشتباه است.

بورس کالا این دستور را از ما نگرفته و خودسرانه عمل می کند. این خودسرانه عمل کردن بورس کالا، باعٍث افزایش قیمت کالاها در بازار می شود.

بعد از گذشت 4 ماه از برقراری تعرفه های جدید در اول مهر 1398، در بهمن ماه عوارض صادرات برخی اقلام کاهش پیدا کرد و مثلا عوارض صادراتی سنگ کروم و کنسانتره آن از 25 به 10 درصد کاهش پیدا کرد یا عوارض صادراتی سنگ سرب و روی از 20 درصد به 12 درصد کاهش داده شد.

چه اتفاقی در آن زمان رخ داد که عوارض این اقلام کاهش پیدا کرد؟

-مسئولان انجمن های آنها آمدند و جلساتی با انها برگزار کردیم. این بحث را مطرح کرده و گفتند ما حاضریم نیازهای داخلی را به ره صورت که شما بگویید تامین می کنیم و مشکلی بابت تامین نیازهای داخلی نداریم ولی عوارض صادراتی را پایین بیاورید.

ما بررسی جدیدی روی عوارض صادراتی انجام دادیم و عوارض برخی اقلام کاهش پیدا کرد.

آیا در مورد عوارض صادراتی سنگ تزئینی و ساختمانی نمی شد همین کار را انجام داد؟

-در آن جلسه ای که برگزار شد ما یک رای داشتیم. همه آنها به این نتیجه رسیده بودند که عوارض آن کاهش پیدا نکند. آنها 4 رای دارند و ما یک رای و آنها هم می توانستند رای بدهند که عوارض سنگ ساختمانی حذف شود.

جلسه زیر مجموعه سران قوا را می گویید؟

-بله. جلسه آن در دفتر وزیر ما و در زمان وزارت آقای رحمانی برگزار شد. الان هم در حال بررسی مجدد هستیم کحه بتوانیم این عوارض را بازنگری کنیم و تا جایی که امکان دارد و تولید کالاهایی که در کشور به اندازه کافی وجود دارد و کشور به آن اقلام نیاز ندارد، اجازه صادرات بدون عوارض را به آنها بدهیم.