ایران نیازمند پتاس، ذخایر پتاس نیازمند توجه

پتاس، یکی از پتانسیل‌های عظیم کشور در زمینه ذخایر معدنی است و مناطق بسیاری از این ذخایر در کشور ما وجود دارند. به‌طوری که بخش عظیمی از ذخایر نمکی حاوی مقادیر قابل توجهی پتاس هستند. در همین حال شورابه‌های متعددی از پتاس و سایر نمک‌های صنعتی نیز در ایران وجود دارد. این در حالی است که ایران همواره جزو واردکنندگان پتاس محسوب می‌شود و حتی به واردکنندگان این ماده معدنی ـ شیمیایی ارز مرجع نیز تعلق می‌گیرد. با این وجود مجتمع پتاس خور و بیابانک به‌عنوان تنها تولیدکننده پتاس در ایران از سال 1394 تولید خود را آغاز کرده است. اما با وجود تعریف طرح‌ها و پروژه‌های متعدد جهت سرمایه‌گذاری و توسعه، تنها بخشی از آن‌ها محقق شده است. و نبود زیرساخت‌های کافی اعم از برق، گاز، جاده و … دلیل عدم تحقق بخشی از سرمایه‌گذاری‌هاست. البته لازم به‌ذکر است که برنامه‌های دیگری اعم از ایجاد منطقه گردشگری و حتی اکتشاف نیز از سوی مجتمع پتاس خور و بیابانک در حال انجام است که طرح گردشگری به نتیجه رسیده و به‌زودی نتایج اکتشاف پتاس توسط این شرکت در برخی از نقاط کشور اعلام می‌شود.

مجتمع پتاس خور و بیابانک با ظرفیت اسمی 50 هزار تن در سال، اولین و تنها تولیدکننده پتاس (کلرید پتاسیم) در ایران و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پتاس در خاورمیانه است که در حال حاضر با 30 درصد ظرفیت اسمی خود مشغول فعالیت است. سایر تولیدکنندگان پتاس در خاورمیانه نیز کشورهای اردن و فلسطین اشغالی هستند که با استفاده از شورابه بحرالمیت در مجموع حدود 3/3 میلیون تن پتاس در سال تولید می‌کنند. این در حالی است که کشورهای کانادا با 5/9 میلیون تن، روسیه با 8/6 میلیون تن و بلاروس با 5 میلیون تن در رأس هرم تولید پتاس دنیا قرار دارند.

روند تحولات بازار پتاس در ایران و جهان

با وجود اینکه قیمت پتاس در سال 2009 بیش از 850 دلار بوده است، اما به‌طور کلی در این سال‌ها نرخ جهانی این ماده معدنی روندی نزولی را طی کرده است؛ و طی 5 سال گذشته نیز از 400 دلار به زیر 250 دلار در هر تن رسیده است. نوسان قیمت یک سال گذشته هم بین 210 تا 280 دلار بوده است. علی‌رغم اینکه مجتمع پتاس خور و بیابانک تنها تولیدکننده پتاس در کشور محسوب می‌شود. اما به‌دلیل اینکه عمده نیاز این محصول در کشور از طریق واردات تأمین می‌شود و با توجه به اینکه ارز مبادله‌ای به این محصول تخصیص می‌یابد، مجتمع پتاس خور و بیابانک برای رقابت با واردات و حفظ بازار فروش خود مجبور به تبعیت از قیمت‌های جهانی برای قیمت‌گذاری این کالا است. لازم به ذکر است که پس از آغاز به‌کار رسمی کارخانه پتاس در سال 1394، به‌دلیل تولید با خلوص بالا و مطابق با استاندارد جهانی، در حال حاضر این مجتمع به‌سرعت جایگاه خود را در بازار فروش پتاس کشور به‌دست آورده است. به‌نحوی که هم اکنون کل محصول تولیدی مجتمع، صرفاً از طریق عرضه در تالار اصلی سازمان بورس کشور به فروش می‌رسد.

پتانسیل‌های ایران در مورد معادن و ذخایر پتاس

در کشور ایران حدود 60 پلایای (معدن شورابه) بزرگ و کوچک وجود دارد که در میان آن‌ها، معدن پتاس خور و بیابانک به‌عنوان غنی‌ترین معدن شورابه‌ای از حیث عیار پتاسیم در کشور مطرح است. ناگفته نماند که محدوده‌های ارزشمند دیگری نیز برای استحصال پتاس و سایر املاح تبخیری از قبیل منیزیم و کلسیم در کشور وجود دارد. در همین راستا مجتمع پتاس با استفاده از تجارب کسب شده طی دو دهه گذشته و به اتکای توان علمی متخصصان داخلی و کارشناسان بومی، از سال 1394 اقدام به شناسایی و اکتشاف سایر محدوده‌های مستعد کشور کرده است که کار اکتشاف پلایای میانی با وسعت 2 هزار و 650 کیلومتر مربع به پایان رسیده است. در حال حاضر نیز اکتشاف پهنه پلایای مهرجان به وسعت یک هزار و 770 کیلومتر مربع و همچنین اکتشاف پهنه املاح تبخیری سواحل استان سیستان و بلوچستان به وسعت 16 هزار کیلومتر مربع در دستور کار مجتمع پتاس خور و بیابانک قرار دارد و به‌طور حتم با پایان عملیات اکتشاف این محدوده‌ها، دریچه جدیدی پیش روی این صنعت گشوده خواهد شد.

جایگاه صنعت پتاس در ایران

اصولاً صنعت پتاس در ایران یک صنعت نوظهور است و تا به حال نیز در کشور این صنعت تنها به احداث کارخانه پتاس خور و بیابانک محدود بوده است. اما سیاست سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو) احداث کارخانه‌های وابسته به پتاس و املاح معدنی در خور و بیابانک و سایر معادن (قم، ترود، چابهار و …) جهت تکمیل زنجیره ارزش این صنعت است. در این راستا «کارگروه راهبری برنامه استحصال املاح تبخیری و منابع شورابه‌ای کشور» در سازمان ایمیدرو تشکیل شده و در اولین قدم، امکان‌سنجی طرح تأسیس پارک شیمیایی در منطقه خور و بیابانک و چابهار با مشاوره شرکت JOC چین در حال بررسی است.