اختلاف قیمت مس در بورس و بازار آزاد باید اصلاح شوند/می خواستند عوارض ۲۰درصدی برای صادرات مس وضع کنند

معدن 24– صنعت مس در سال های اخیر، بیش ترین ارزش افزوده را در حوزه فلزات اساسی بعد از فولاد، داشته و برخی از فعالان صنعت مس کشور، این صنعت را یک صنعت پول ساز می دانند.

مس کاتدی یا خالص که پس از فرآوری سنگ مس، حاصل می شود در صنایع مختلفی از صنایع الکترونیکی و الکتریکی گرفته تا ساخت و ساز کاربرد دارد و استفاده از مس در تهیه سیم، انتقال برق و مهمات سازی، امری رایج است.

با توجه به این که با افزایش میزان توسعه یافتگی کشورها، مصرف سرانه مس نیز افزایش پیدا می کند، «معدن 24» بر آن است که از این به بعد به طور جدی تر به این عرصه ورود کرده و به سهم خود در رفع مشکلات صنعت مس و تقویت آن و نیل کشورمان به توسعه یافتگی، اقدام کند.

در اولین گام، گفت و گویی اختصاصی با دکتر کوروش شعبانی (نایب رئیس انجمن مس) داشته ایم که در ادامه متن کامل آن، تقدیم مخاطبان محترم می شود.

*انجمن مس ایران، در سال های اخیر با همت فعالان بخش خصوصی این حوزه تاسیس شده و فعالیت خود را شروع کرده است.

جنابعالی به عنوان نایب رئیس این انجمن، به طور مشخص  در سال 1397 گفته اید که بانک اطلاعاتی معادن مس ایجاد می شود. در این مدت در چارچوب انجمن مس، چقدر اهداف مورد نظرتان را محقق کرده اید؟

-درخواست تاسیس انجمن در سال 1396 در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ارائه شده ودر نیمه دوم سال 1398، انجمن مس ایران در اداره ثبت شرکت ها، به ثبت رسید و شکل قانونی و رسمی پیدا کرد. تأسیس تشکل ها، فرآیند قانونی خاصی دارد و باید بررسی های لازم به عمل بیاید تا تاییدیه گرفته شود.

بخش معدن، بخش مولّد و تولید کننده مواد اولیه و به نوعی مادر صنایع است. اگر معادن، مواد اولیه لازم را تامین نکنند، صنایعی از قبیل فولاد و مس نمی توانند فعالیت کنند، اما در عمل بخش معدن تحت فشار بوده است.

معادن، جزو انفال محسوب می شوند ولی وقتی فعالیت اکتشافی را شروع می کنیم از روز اول حمایتی دریافت نمی کنیم. برای دریافت پروانه اکتشاف، ما به عنوان مُکتشف باید از سازمان منابع طبیعی، سازمان محیط زیست، وزارت میراث فرهنگی، سازمان انرژی اتمی، نهادهای نظامی و وزارت راه، استعلام بگیریم.

ما اتفاقاً می خواهیم در جایی فعالیت معدنی انجام بدهیم که آن محل، اصلاً مِلک ما نیست. ما مجوز می گیریم  که این بهره برداری را انجام بدهیم و حقوق دولت و مردم  را پرداخت می کنیم. بعد از پایان معدن کاری نیز، آن مِلک را تحویل می دهیم.

اساساً تحول در معدن کاری احتیاج به حمیّت و همکاری بیش تر دارد و ما امیدواریم در سال 1399 که سال «جهش تولید» است، این تحول اتفاق بیفتد.

*شرکت ملی صنایع مس ایران که در سال های قبل از انقلاب تاسیس شده، در حال حاضر هم بخش اعظم صنعت مس را اختیار دارد.

با این حال، فعالیت بخش خصوصی در حوزه مس چگونه شروع شد و با چه پشتوانه ای در این حوزه شروع به فعالیت کرد؟

-در دهه های قبل، بخش خصوصی مس به معنای واقعی وجود نداشت ولی از حدود دو دهه قبل، فعالیت بخش خصوصی واقعی در زمینه اکتشاف و بهره برداری و تولیدات مس شروع شد. دلیل این فعالیت نیز، نیاز کشور و پتانسیل بالای معدنی ما در حوزه مس بود.

البته ما به عنوان کشوری هستیم که روی کمربند جهانی مس قرار داریم و معادن مس ما شاید یکی از اولین های توان و پتانسیل معدنی کشور است.

تلاش ما این است که بخش مس، به جایگاه واقعی خودش در جهان برسد. بر این اساس، بخش خصوصی وارد کار شد و در سال های اخیر به صورت جدی تر، واحدهای معدنی متعدد و واحدهای تولید کنسانتره و کاتد مس راه اندازی شد.

البته همچنان شرکت ملی صنایع مس ایران با فاصله زیاد، تولید کننده اول و بزرگ مس کشور است. در عین حال، از نظر تعداد شاید بیش از 85 درصد معادن ما، در اختیار بخش خصوصی و نیمه خصوصی است.

*مقامات وزارت صنعت و معدن اعلام کرده اند که 94 معدن کوچک مقیاس مس، فعال بوده و 96 معدن هم غیر فعال هستند. البته تعداد 21 معدن هم در حالت تجهیز شدن قرار دارند.

از نظر جنابعالی به عنوان مسئول انجمن و تشکل بخش خصوصی مس، میزان فعالیت معادن فعال کوچک چگونه بوده است؟

-به هر حال تمام صنایع در کشور، برای این که بتوانند به حداکثر توان خود برسند و تامین کننده های مواد اولیه یا تولیدات صنعتی کشور باشند، احتیاج به حمایت هایی دارند. این حمایت ها،  مادی یا معنوی است.

در بخش خصوصی واحدهای کوچک مقیاس، حمایت مادی در اولویت های دوم و سوم قرار می گیرد و بیش تر حمایت معنوی می خواهد و تامین زیرساخت لازم دارد که وظیفه دولت است. ما همیشه در تامین زیرساخت مشکل داریم.

*دقیقاَ منظورتان از حمایت معنوی شامل چه مواردی است که معادن کوچک مقیاس علاقه مند به دریافت آن هستند؟

-منظورم حمایت هایی است که باید از تولید کننده به عمل بیاید. حمایت در مقابل معارضین به معنای عام. همه سازمان هایی که در زمان دریافت پروانه اکتشاف باید از آنها استعلام بگیریم، می توانند معارض باشند.

به این معارضین، معارضین محلی را هم اضافه کنید یعنی مردم محلی که جلوی فعالیت معادن و واحد ها را می گیرند و حمایتی هم از معدن کاران وجود ندارد. در این حالت، معدن کاران باید از توان خودشان استفاده کرده و مساله را حل کنند و شاید هم نتوانند حل کنند.

*معارضین محلی در زمانی پیدا می شوند که مثلا فعالیت یک معدن، آلودگی محیط زیستی ایجاد می کند.

-لزوما بحث آلودگی مطرح نیست. ما می خواهیم در جایی کار معدنی انجام بدهیم که سالیان سال، منطقه ای بکر بوده و هیچ تولیدی نداشته است. حالا که تولیدی اتفاق می افتد ادعاها، کارشکنی ها و بهانه جویی ها زیاد می شود و از جمله این که می گویند آلودگی ایجاد می شود.

در حالی که معدن کاری، آلودگی چندانی ایجاد نمی کند. البته صنایع معدنی، وضعیت دیگری دارند. معدن کاری، آلودگی ندارد یا اگر هم دارد آلودگی آن نسبت به بسیاری از آلاینده ها، زیاد نیست. این موضوعات، بهانه ای برای معارض بودن و ایراد گرفتن است.

*به هر حال معدن داران، بابت استخراج مواد معدنی از یک منطقه، «حقوق دولتی» به پرداخت می کنند. این حقوق دولتی، در اصل مانند مالیاتی است که دولت از اکتشاف و بهره برداری از هر معدن دار دریافت می کند و می بایست بخشی از آن را صرف رفاه و توسعه روستا یا شهر نزدیک هر معدن کند.

-بله. معادن، حقوق دولتی پرداخت می کنند. ضمن این که بخشی از حقوق دولتی یا حق الاکتشاف، به سازمان منابع طبیعی داده می شود که در بازسازی این معادن عملی شود.

*به عنوان فعال این حوزه، انتظار دارید در حوزه زیرساخت، چه امکاناتی فراهم شود؟

-زیرساخت شامل آب، برق و راه است. معادن و صنایع مرتبط با آن از جمله تولید کننده های حوزه مس و سایر مواد معدنی، به این زیرساخت ها احتیاج دارند. برای یک واحد صنعتی که تامین برق انجام نمی شود باید با ژنراتور برق، این برق با هزینه بالا تامین شود.

استفاده از این تجهیزات هم، مشکلات خاص خودش را دارد و در زمان تعمیر این تجهیزات، آن واحد صنعتی تعطیل می شود.

*این که اشاره می کنید به بخش خصوصی واقعی، یعنی شرکت های شبه دولتی هم در این حوزه فعالیت دارند؟

-بله. برخی از شرکت های بزرگ تولید کننده مس، شبه دولتی هستند. با محوریت و سرمایه گذ اری بانک ها و سرمایه گذاری بخش خصوصی، چنین واحدهایی هم تاسیس شده و فعالیت دارند.

*اعضای هیأت مدیره انجمن مس، بخش های مختلف معادن و صنایع مس را نمایندگی می کنند. جنابعالی، به نمایندگی از حوزه صنعت و معدن مس، در انجمن فعالیت دارید و برخی دیگر از اعضای هیات مدیره، بخش های معادن و خدمات صنعت مس را نمایندگی می کنند.

در مجموع فعالان بخش خصوصی معادن و صنعت مس، چقدر رضایت دارند و عملکرد معادن فعال حوزه مس چگونه است؟

-در مورد این که از فعالیت خودشان چقدر رضایت دارند، می توانم بگویم اگر رضایت نداشته باشند که فعالیت نمی کردند ولی رضایت ها نسبی است. برای مثال، یک بحث این است که چگونه یک تولید کننده کنسانتره و کاتد مس در بخش خصوصی یا غیر خصوصی، حمایت می شود؟

در اوایل سال 1397 یک قیمت گذاری دستوری انجام شد و این قیمت گذاری باعث شد که حجم زیادی از کاتد تولیدی ما از بورس کالا خریداری شده و با اختلاف قیمت زیادی در بازار آزاد فروخته شود.

همین الان هم در بسیاری از تولیدات، قیمت های بورس کالای ایران، خیلی ارزان تر از بازار آزاد است.

در مرداد 1397 دولت اعلام کرد که نرخ دلار ضربدر قیمت مس در بورس فلزات لندن، ملاک قیمت گذاری بورس کالا باشد. در 5 ماهه اول سال 1397 نرخ دلار 4200 تومانی، در نظر گرفته می شد ولی بعداً که قیمت محصولات در بورس کالا و بازار آزاد، اختلاف زیادی پیدا کرد، دولت اعلام کرد که نرخ دلار «نیما»یی در قیمت گذاری بورس کالا، مبنا باشد.

این در حالی بود که به ما به عنوان تولید کننده مس، جنسی با نرخ دلار نیمایی نمی فروشند و ما با نرخ دلار آزاد می خریم. ما با نرخ دلار آزاد قطعات، لوازم و ماشین الات را تهیه می کنیم.

*بحثی که مطرح می شود این است که معادن و تولید کنندگان، اقلام سوبسیدی و یارانه ای  و ارزان قیمت دریافت می کنند.

-برای مثال گفته می شود برق و گازوئیل سوبسیدی به ما می دهند. برق که به معادن نداده اند و سوبسید گازوئیل نیز، به همه مردم ایران داده می شود و ما هم دریافت می کنیم.

ما به عنوان تولید کننده بخش خصوصی، پیشنهاد می کنیم قیمت گذاری برای تولیدات مس با قیمت متعادل و بازار مصرف واقعی باشد چرا که نرخ دلار نیمایی دست و پای تولید کننده را می بندد. ما به عنوان تولید کننده، معتقدیم اختلاف قیمت 15 تا 20 درصدی فعلی با بازار مصرف واقعی باید اصلاح شود.

*در معادنی که متعلق به بخش خصوصی است و استخراج مواد معدنی اتفاق می افتد، مواد استخراج شده برای تولید محصول مس، به دولتی ها فروخته می شود یا به کارخانه های بخش خصوصی؟

-ممکن است به عنوان ماده اولیه به دولتی ها هم داده شود. معمولاً معادن، تولید کنسانتره مس هم دارند و شرکت ملی صنایع مس ایران، کنسانتره های تولیدی این واحدها را می خرد.

این خرید کنسانتره مس، در راستای طرح رونق معادن کوچک است و شرکت ملی صنایع مس ایران، موظف شده هر مقدار کنسانتره مس در واحدهای کشور تولید می شود با قیمت متعادلی خرید کند.

*پس شرکت ملی صنایع مس ایران، از این زوایه از معادن و واحدهای کوچک مقیاس، عملا از آنها حمایت می کند.

-بله؛ این یک نوع حمایت است.

*با توجه به اِعمال افزایش نرخ عوارض صادراتی مواد معدنی از اول مهر 1398، آیا بخش خصوصی فعال در حوزه مس، باز صادرات دارد؟

-در این زمینه می توانم با اطمینان بگویم که صادرات کاتد مس، مدتی است که مختل شده.

*جنابعالی در حوزه معدن کاری مس تجربه داشته و در تولید کنسانتره مس فعال هستید. آیا خودتان تمایل داشته اید که محصولات تولیدی را صادر کنید؟

-خیر. تولید ما چه به لحاظ حجمی و چه نوع تولید، این طور نبوده که صادرات محور باشد. ما محصولات تولیدی خودمان را در بازار داخلی و با همین نرخ دلار نیمایی، عرضه می کنیم.

برخی از تولید کنندگان ما برای صادرات برنامه داشتند ولی عوارض 10 درصدی تعیین شد. وقتی عوارض صادراتی وضع شد، در خیلی از مواد معدنی از جمله مس، این عوارض توجیه صادراتی شدن یک محصول را کم می کند.

*البته با دستور آقای رحمانی وزیر صنعت و معدن در 30 دی ماه 1398، عوارض  سنگ مس و کنسانتره ان از 10 درصد به 5 درصد کاهش پیدا کرد. همان 10 درصد یا 5 درصد بعدی، نسبت به عوارض 25 درصدی صادرات سنگ آهن، خیلی کمتر است.

-هم شرکت ملی صنایع مس ایران و هم ما به عنوان بخش خصوصی، با تلاش و مذاکراتی که داشتیم اثبات کردیم که عوارض بالا توجیه ندارد وگرنه در ابتدا قرار بر این بود که عوارض 20 درصدی برای صادرات سنگ مس و کنسانتره وضع شود.