پتانسیل معادن طلای سیستان و بلوچستان برای سرمایه‌گذاری

سیستان و بلوچستان سرزمین دارای معادن رنگارنگ با ذخیره افزون ‌بر یک هزار و ۱۲۶ میلیون تن است. طلا، مس، آنتیموان، منگنز، تیتانیوم و ده‌ها نوع دیگر از مواد معدنی، این استان را به رنگین‌کمان معدنی تبدیل کرده است. مجموع طرح‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در معادن استان در نگاه نخست و به صورت مستقیم ۷۱۵ شغل ایجاد و ارزش افزوده بالایی را برای کشور فراهم خواهد کرد که به جد می توان ادعا کرد معادن، گنج‌های پنهان این استان و یکی از عوامل توسعه پایدار هستند.

صنایع زاده معادن هستند، با در نظر گرفتن چرخه کامل صنعت یعنی اکتشاف و استخراج مواد طبیعی و معدنی و تبدیل این مواد به تولیدات صنعتی شکل امروزی به خود گرفت و امروزه به جایی رسیده که چرخه صنایع هسته اصلی اقتصاد در جوامع پیشرفته و موتور محرک پیشرفت در کشورهای درحال توسعه‌ را شکل دادند.

در بررسی کشورهای در حال توسعه و مسیر حرکت آن‌ها در چرخه تبدیل مواد معدنی به تولیدات صنعتی به این نتیجه می‌رسیم که ایران در مسیر ورود به مرحله صنعتی عقب ماندگی‌های تاریخی فراوانی را تجربه کرده است.

با نگاهی به دهه‌های پیش در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ شمسی بیشتر این عقب ماندگی‌ها مشهود است و می‌بینیم در تلاش‌های کشور برای بهره‌برداری از منابع و رسیدن به صنایع فعال، فقدان دانش فنی روز دنیا نقش اصلی را ایفا می‌کرده از طرفی این تلاش‌ها با ناکامی‌های دیگری چون اقتصاد تک‌محصولی نفت نیز همراه بود و توجه کافی به برخی ‌از مناطق معدنی با پتانسیل بالا نمی‌شد.

ایران توانست در پیچ‌وخم‌های تاریخی و بعد از پیروزی انقلاب مسیر جدید خود را در شناخت ، اکتشاف و توسعه معادن بیابد و در این بین سیستان و بلوچستان با سابقه طولانی در حوزه معادن نقش مهمی در جایگاه معدنی کشور ایفا کرد.

سیستان و بلوچستان از منظر ساختار زمین‌شناسی خاستگاه مناسبی برای انواع مواد معدنی است تاریخ معادن این استان به کوره‌های قدیمی ذوب فلزات و سرباره‌های معدن مس چهل‌کوره در ناحیه گراغه و معادن متروکه مس بین خارستان و بیدستر و دامنه کوه تفتان بازمی‌گردد. می‌توان گفت سن معدن‌کاری در چهل‌کوره سال‌های ۲۲۸ تا ۴۴۸ پس از میلاد مسیح است.

توسعه پایدار سیستان و بلوچستان در گرو ظرفیت منابع معدنی

واژه سرزمین معادن رنگارنگ یا رنگین‌کمان معدن برای سیستان و بلوچستان زیبنده این استان مستعد و غنی است، وجود معادنی چون کرومیت، مس، منگنز، آهن، طلا، تیتانیوم و تالک، منیزیت، گل‌سفید، آنتیموان، فلدسپات خاک صنعتی، نیکل، کائولن، سیلیس و سنگ‌های ساختمانی به ویژه گرانیت نشان از این گنج‌های سنگی یا زیرسنگی دارد.

داوود شهرکی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت این استان برای شناخت ابعاد معدنی سیستان و بلوچستان و اقداماتی که در زمینه کشف و بهره‌برداری از آن‌ها انجام شده در مورد وضعیت شاخص‌های اختصاصی این استان تا مرداد ۹۹ اظهار داشت: صدور پروانه اکتشاف معادن ۱۵۰ فقره با ظرفیت اشتغال ۴۵۰ نفر و سرمایه‌گذاری ۵۲ هزار و ۵۰۰ میلیون ریال، گواهی کشف ۱۹ فقره با ظرفیت ۳۱ هزار و ۶۳۹ هزار تن و سرمایه‌گذاری  ۱۵ هزار و ۳۱۵ میلیون ریال و پروانه بهره‌برداری ۱۵۵ فقره با ظرفیت اشتغال دو هزار و ۸۳ نفر و سرمایه‌گذاری بالغ بر یک میلیون و ۹۰۷ هزار و ۳۷۸ ریال با استخراج پنج هزار و ۱۷۹ تن و ذخیره قطعی ۶۳۸ هزار و ۲۱۲ تن انجام شده است.

وی ادامه داد: ذخیره کلی مواد معدنی کشف شده در سیستان و بلوچستان تاکنون بالغ بر یک هزار و ۱۲۶ میلیون تن است که از این میزان ۷۶۳ میلیون تن در حال بهره‌برداری و ۳۶۳ میلیون تن نیز شناسایی شده که آماده واگذاری به سرمایه‌گذاران جهت بهره‌برداری است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت این استان افزود: از مجموع ذخایر معدنی کشف شده در سیستان و بلوچستان سهم مواد معدنی فلزی ۲۴ درصد، غیرفلزی 3 درصد و مواد معدنی مصالح ساختمانی ۴۸ درصد است.

وی با اشاره به پروژه‌های اکتشافی، میزان اشتغال و پیشرفت فیزیکی آن‌ها گفت: پروژه اکتشافی جنگجا (مس- طلا) با ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی، پروژه اکتشافی خارستان – بیدستر (مس و عناصر وابسته) ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی، پروژه اکتشافی سرکهنو – سیاه جنگل(طلا) ۹۵ درصد پیشرفت، پروژه اکتشافی بزمان (طلا) ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی، تفتان (پلی متال) ۸۰ درصد پیشرفت و درنهایت نصرت‌آباد (منیزیت) با ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی و مجموعا برای ۱۷۵ نفر ایجاد اشتغال کرده‌اند.

با کامل شدن زنجیره اکتشاف و تولید از موادمعدنی خام تا تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و به دنبال آن شکوفایی صنعتی سیستان و بلوچستان وابستگی اقتصادی و صنعتی به منابع سوخت فسیلی کاهش می‌یابد و بهره‌مندی از سطح استانی به ملی ارتقا می یابد. با ایجاد این چرخه اصلی و بهره‌گیری از سایر ظرفیت ها و توانمندی‌های موجود این استان ازجمله تجارت، ترانزیت، کشاورزی و غیره، توسعه‌پایدار در سیستان و بلوچستان محقق می‌شود.

بازگشت معادن غیرفعال به چرخه تولید

معادن و قدرت‌های نهفته و آشکارش در اقتصاد و چرخه تولید نباید نادیده انگاشته شود در سطرهای قبل گفته شد که صنایع برای حیات خود به تولیدات مواد معدنی نیاز دارند این مواد اگر نباشند صنایع کشورهای در حال توسعه خصوصا کشوری مانند ایران که شرایط فراهم آوردن الزامات اولیه صنایع خود را از سایر کشورهای جهان به دلیل حب و بغض‌های چندین ساله دشمنان خود ندارد، بسیار ضروری است.

در سالی که از سوی رهبر معظم انقلاب به سال جهش تولید نامگذاری شده ضروری است صنایعی فعال و پویا با پشتوانه قوی از معادن داشته باشیم.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان در خصوص پروژه احیای فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس گفت: در سال گذشته (۹۸) ۲۰ واحد معدنی با سرمایه‌گذاری ۱۴۹ میلیارد ریال و اشتغال ۲۰۸ نفر احیا شده و در سال ۹۹ برنامه‌ریزی برای بازگشت حداقل ۱۰ واحد معدنی غیرفعال به چرخه تولید صورت گرفته است.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در معادن رونق دهنده تولید

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان درباره وضعیت سرمایه‌گذاری در معادن این استان اظهار داشت: هفت طرح کنسانتره آهن ایرانشهر، آنتیموان و فروکرم زاهدان، پرعیارسازی تیتانیوم فنوج، فرومنگنز زاهدان، شمش طلا زاهدان و آجر نسوز منیزیتی زاهدان از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این استان است.

وی در بیان دلایل توجیهی این هفت طرح بیان کرد: طرح کنسانتره آهن ایرانشهر به دلایل وجود ذخیره‌ای بالغ بر  ۱۷۸ میلیون تن کانسنگ آهن پلاسری، ایجاد ارزش افزود، برآورد نیاز داخلی، ایجاد اشتغال و امنیت پایدار، رشد اقتصادی در این استان و استان های همجوار و سرمایه‌گذاری کل طرح به ارزش یکهزار و ۱۰۰ میلیارد ریال و اشتغالی بالغ بر ۳۵ نفر دارای توجیه است.

شهرکی افزود: طرح آنتیموان زاهدان به دلیل وجود ذخیره‌ای در حدود ۲۵۰ هزار تن کانسنگ آنتیموان، ایجاد اشتغال پایدار، رشد اقتصادی، ایجاد ارزش افزوده و تامین نیاز صنایع داخلی دارای اهمیت است.

وی ادامه داد: طرح فروکرم زاهدان به دلیل کمربند افیولیتی از شمال تا جنوب سیستان و بلوچستان و همچنین وجود ذخایر معدنی مناسب کرومیت (۳۴۶ هزار تن) در زاهدان و همچنین مطالعات اکتشافی جدید مواد معدنی فلز ، فعال شدن معادن کرومیت و استفاده از مواد معدنی دارا عیار پایین و میزان سرمایه‌گذاری یک هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال با اشتغال  بالغ بر ۵۵ نفر دارای توجیه است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان بیان کرد: طرح پرعیارسازی تیتانیوم فنوج به دلیل وجود ذخیره کشف شده بالغ بر ۴۹.۴ میلیون تن کانسنگ تیتانیوم، وجود پهنه اکتشافی بر روی زون افیولیتی ایرانشهر _ فاریاب و ظرفیت ۱۳۰ هزار تن ایملنت، ایجاد اشتغال پایدار، ارزش افزوده و تامین نیاز صنایع داخلی با سرمایه‌گذاری دو هزار و ۲۰۰ میلیارد ریالی و اشتغال ۱۵۰ نفر قابل توجه است.

شهرکی گفت: طرح فرومنگنز زاهدان با ذخیره قطعی ۷۲۴ هزار و ۸۰۰ تن، فعال شدن معادن منگنز، جلوگیری از خام فروشی، ایجاد اشتغال پایدار و تامین نیاز داخلی با سرمایه‌گذاری یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال و اشتغالی بالغ بر ۱۲۵ نفر دارای اهمیت است.

وی طرح شمش طلا با ظرفیت ۱۰ میلیون کانسنگ و سرمایه سه هزار میلیاردی و اشتغال ۲۰۰ نفر در این استان و طرح آجر نسوز منیزیتی زاهدان با ظرفیت یک میلیون تن کانسنگ و سرمایه ۵۰۰ میلیارد ریالی و اشتغال ۱۵۰ نفر را از دیگر طرح‌های مهم معدنی سیستان و بلوچستان بر شمرد.

مجموع این طرح‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در معادن سیستان و بلوچستان در نگاه نخست و به صورت مستقیم ۷۱۵ شغل ایجاد و ارزش افزوده بالایی را برای کشور فراهم خواهد کرد که به جد می توان ادعا کرد معادن گنج‌های پنهان این استان و یکی از عوامل توسعه پایدار هستند.

ایجاد کارخانه‌های استحصال طلا در سیستان و بلوچستان 

معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان با اشاره به اهمیت احداث کارخانه‌های استحصال طلا در حوزه معادن گفت: ذخایر طلای سیستان و بلوچستان خوب بوده اما برای اقتصادی شدن نیاز به کارخانه‌های استحصال است که در سفر مدیر عامل شستا برای این مهم برنامه‌ریزی‌هایی شده و در صدد احداث کارخانه مورد نظر در شهرهای تفتان و بزمان هستیم.

محمودرضا رحمتیان افزود: در مجموع ۱۰ میلیون تن کانسنگ طلا تا کنون کشف شده که با اکتشافات جدید سازمان توسعه ونوسازی معادن(ایمیدرو) و شستا ذخایر بیشتری کشف خواهد شد که اهمیت احداث کارخانه استحصال این ماده معدنی را توجیه‌پذیر می‌کند.

وی در باره نحوه واگذاری معادن به اشخاص حقیقی و حقوقی افزود: هر شخص حقیقی و حقوقی در هر کجای ایران از طریق سامانه کاداس (ثبت و صدور مجوزهای معدنی) هر گونه موادمعدنی را از طبقه یک و ۲  طبق قانون ثبت و جهت انجام عملیات اکتشافی و در نهایت بهره برداری از آن ثبت کند در این زمینه هیچ منعی وجود نداشته و فرقی نمی‌کند این ماده معدنی طلا یا هر ماده معدنی دیگری باشد.

معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان با اشاره به نحوه بهره‌مندی از مزایای معادن ادامه داد: مجموعه‌های حقیقی و حقوقی هم عامل سرمایه‌گذاری در معادن هستند و هم با ثبت‌نام در سامانه کاداس از سایر سرمایه‌گذاران در این زمینه استفاده خواهند کرد.

رحمتیان بیان کرد: مردم ساکن در محدوده‌های معادن بیشتر از سایرین از مزایای آن‌ها بهره‌مند می‌شوند به طوری که در هر معدن نیروهای متخصص ساکن در محدوده آن به‌کارگیری می‌شوند و برای ساخت و تکمیل زیرساخت‌های مناطق خود نیز از مزایای معادن استفاده خواهند کرد.

معادن در مسیر توسعه صنایع و ایجاد توسعه پایدار برای هر شهر و کشوری سرشار از فرصت های گوناگون هستند، در سال‌های اخیر سیاست‌های کلان اقتصادی ایران بر متنوع کردن اقتصاد و افزایش سهم تولیدات غیرنفتی و خارج شدن از نگاه تک‌محصولی تاکید داشته است که در این زمینه، معادن سیستان و بلوچستان فرصت مبارکی را فراهم کرده که روز به روز نقش فعال‌تری در اقتصاد کشور و حتی کشورهای همجوار داشته باشد.

باتوجه به فقر دانش معدنی و زیرساخت‌های لازم آن در کشورهای همسایه، جمهوری اسلامی ایران با وجود داشتن امکانات کشف و استخراج معادن، شبکه‌های راه‌آهن و حمل‌ونقل ارزان می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. این امتیازها در کنار هزینه سوخت ارزان، دسترسی به امکانات زیرساختی و یا تامین این امکانات با هزینه بسیار پایین زمینه مناسبی را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش معادن فراهم کرده است.

البته مهم است بدانیم تمهیدات دیگری مانند تغییر تعرفه‌های گمرکی، حذف مالیات‌ها در بخش معادن و افزایش میزان وام و تسهیلات غیرنقدی برای اکتشاف و بهره‌برداری، تسریع در روند اجرای پروژه راه‌آهن چابهار به زاهدان برای سرمایه‌گذاران در سیستان و بلوچستان اطمینان خاطر را فراهم خواهد کرد.

علاوه‌براین، دسترسی آسان به نیروی انسانی تحصیل کرده در زمینه معادن با گرایش‌های مختلف اهمیتی دو چندان در سیستان و بلوچستان دارد، آخرین یافته‌ها از آمار جمعیتی نشان می‌دهد این استان با ۶۷ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال جوان‌ترین استان کشور محسوب می‌شود، این جمعیت جوان و تحصیل کرده با تمام گمنامی‌شان در کنار ظرفیت‌های معدنی گوناگون در این منطقه فرصت بی‌نظیر توسعه پایدار را برای پهناورترین استان ایران فراهم کرده است.

بر اساس گزارشی از ایرنا، ارزش‌های نهفته معدنی سیستان و بلوچستان آن قدر فراوانند و تنه بر پیکره زیست بهتر در این استان می‌زنند که خارج از هر گونه اغراقی در نوشتار نخواهد گنجید اما به طور کلی می‌توان گفت سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی این استان و شکوفا کردن معادن و ظرفیت‌های بالقوه‌ آن و قدر دانستن جوانان نخبه و تحصیل کرده این دیار در توسعه این معادن با بستر ایجاد شغل‌های فراوان، بذر امید به زندگی و نشاط را  براین استان کویری پاشیده و سفره‌ها را رنگین و جوانان را پویا خواهد ساخت.